Festival Leren van toetsen 2024 – Verslag
Voor een extra bijzondere jubileumeditie van het Festival Leren van toetsen waren we vrijdag 7 juni te gast bij Up Events! in Amsterdam. Hoewel de dag frisjes begon, maakte de feestelijke locatie en de stralende zon vanaf het middaguur deze editie tot een up-en-top festivalervaring. Een kleine greep uit het programma en de ervaringen van bezoekers lees je in dit verslag.
Wanneer is een docent feedbackgeletterd?
Tijdens zijn keynote ter gelegenheid van het 10-jarige bestaan van het platform benadrukte David Boud het nog eens: feedbackgeletterdheid van docenten gaat niet over het bekogelen van studenten met ‘effectieve’ feedback. Docentfeedbackgeletterdheid gaat juist om het integreren van feedbackprocessen in onderwijsontwerp en het begeleiden van studenten. De kunst is studenten in staat te stellen feedbackinformatie te gebruiken voor verbetering van hun prestaties en leerstrategieën. Dit vraagt dus veel meer van docenten dan het simpelweg plannen van een feedbackmoment halverwege of aan het einde van een periode. Maar wat dan precies? Henderijn Heldens, Martje Köhlen, Martijn Leenknecht, Job Lafeber en Anne Potters werken in dit blog uit wanneer een docent feedbackgeletterd is.
Designed to have an impact: feedback revisited
Vier jaar geleden gaf prof. Dr. David Boud (Deakin University) zijn inspirerende keynote “Feedback must have an impact” op Festival Leren van toetsen. Ter ere van ons 10-jarig jubileum kwam David Boud op 16 januari 2024 terug naar Nederland! Tijdens ‘David Boud revisits’ op locatie Inholland in Rotterdam blikte hij terug op de keynote die hij verzorgde tijdens ons festival in 2019 en de ontwikkelingen die er sindsdien op zijn vakgebied hebben plaatsgevonden. Martje Köhlen vat de belangrijkste inzichten samen. Of bekijk de volledige opname van David's Boud presentatie nu terug!
Krachtige inzichten van het Dylan Wiliam event: versterk je onderwijspraktijk
Begin november bezochten Laura van de Vendel en Joyce den Heijer (De Haagse Hogeschool) het Dylan Wiliam Event van de Toetsrevolutie en mochten zij zich laten onderdompelen in de wereld van formatief handelen en zelfregulerend leren. Dit 3-daagse evenement stond - zoals de naam al doet vermoeden – helemaal in het teken van Dylan Wiliam, expert op het gebied van evidence-informed onderwijs en ‘geestelijk vader’ van formatief handelen. Laura en Joyce delen vijf lessen die zij opdeden tijdens het event.
Ook van docenten (en teams) wordt feedbackgeletterdheid gevraagd
“Studenten zijn geen passieve ontvangers, maar hebben een actieve rol in feedbackprocessen” en “het zweet moet op de juiste rug staan”, het zijn kreten die we de laatste jaren veel horen in het Nederlandse hoger onderwijs. En terecht! Studenten dragen zeker een verantwoordelijkheid voor de effectiviteit van feedbackprocessen. Toch ontslaat dit de docent niet van de taak om studenten hierin te begeleiden en samen aan feedbackgeletterdheid van studenten te werken. Het is hierin de rol van de docent om kansen en begeleiding te bieden aan studenten om hun bekwaamheid in het verwerken van feedback te ontwikkelen. Maar hoe ziet die rol van de docent er exact uit? En belangrijker: wat vraagt dit van de feedbackgeletterdheid van docenten? Martje Köhlen, Martijn Leenknecht, Henderijn Heldens, Job Lafeber, en Anne Potters zijn aan de slag gegaan om het competentiekader docentfeedbackgeletterdheid dat door David Boud en Philip Dawson (2021) werd ontwikkeld te vertalen naar de Nederlandse context.
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen: opleiding Mondzorgkunde
De bacheloropleiding Mondzorgkunde aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen leidt studenten op tot mondhygiënisten. Binnen deze opleiding werken de studenten in het derde en vierde leerjaar interprofessioneel samen in Masterklinieken. Dit is een authentieke leeromgeving waarin studenten Mondzorgkunde en studenten Tandheelkunde samen zorg dragen voor een patiëntenbestand. Binnen de Masterklinieken is het ontwikkelingsgericht beoordelen middels programmatisch toetsen ingezet. In dit portret lees je hoe de opleiding dit aanpakt.
Feedbackzoekend gedrag van studenten: hoe, waarom, en wanneer?
Studenten die zelf actief op zoek gaan naar feedback; steeds vaker wordt er in het hoger onderwijs gekozen voor een didactisch model waarin dit wordt nagestreefd. Het meest bekende voorbeeld is uiteraard programmatisch toetsen, waarin van studenten wordt gevraagd dat ze feedback verzamelen op hun eigen ontwikkeling. In de loop van de jaren is er al veel geschreven over feedbackzoekend gedrag, met name in de werkcontext. Echter, deze inzichten zijn niet zondermeer één op één te vertalen naar het hoger onderwijs. Dus wat weten we dan wél over feedbackzoekend gedrag bij studenten? Welke empirische onderbouwing en inzichten zijn er beschikbaar in de literatuur? Samen met David Carless (University of Hong Kong) heeft Martijn Leenknecht (HZ University of Applied Sciences) de beschikbare onderzoeken bestudeerd en in dit blog deelt hij de belangrijkste inzichten uit deze reviewstudie.
Hoe stimuleer je een feedbackdialoog? Eerste ervaringen met een gesprekstool
Het wordt steeds duidelijker dat dialoog een cruciaal aspect is van effectieve feedbackprocessen, maar wat houdt een feedbackdialoog eigenlijk in, hoe stimuleer je die, en wáár moet het eigenlijk over gaan? Met die vragen is een innovatieteam vanuit de themagroep feedbackgeletterdheid de literatuur ingedoken, om vervolgens in acht bijeenkomsten een tool te ontwikkelen die direct toepasbaar bleek in de praktijk. Met de tool leren studenten in kleine groepjes – en in dialoog – ontvangen feedback te verwerken en te vertalen in concrete verbeteracties. Hierbij is aandacht voor de rol van emoties, het inventariseren en analyseren van feedback, en vervolgens het formuleren van verbeteracties. In deze blog delen Martje Köhlen en Tamara de Vos de eerste ervaringen met de gesprekstool en de materialen en een docenthandleiding die allemaal vrij te gebruiken zijn.
Festival Leren van toetsen 2023 – Verslag
Het jaarlijkse festival Festival Leren van toetsen vierden we dit jaar bij de Haagse Hogeschool. Bezoekers konden elkaar op deze gastvrije plak in een ontspannen sfeer ontmoeten. En daaromheen was er genoeg te beleven. “Er was enorm veel keuze. Voor mij zou het festival twee dagen mogen zijn.” Een kleine greep uit het programma en de ervaringen van bezoekers lees je in dit verslag.
Hogeschool van Amsterdam: opleiding Voeding & Diëtetiek (2021 – 2022)
Studenten van de bacheloropleiding Voeding & Diëtetiek aan de Hogeschool van Amsterdam worden opgeleid tot voedingsprofessionals. De gehele opleiding telt 800-900 studenten. De opleiding is in 2020 gestart met het implementeren van programmatisch toetsen in ongeveer de helft van het eerste jaar. De opleiding is momenteel bezig om stap voor stap programmatisch toetsen ook in de andere leerjaren te implementeren. In dit portret lees je meer over ontwerpkeuzes en de implementatie van programmatisch toetsen in de hoofdfase (jaar 2 en 3, 90 EC) van de opleiding.
Fontys Hogescholen: Bachelor Communicatie – International Event Music and Entertainment Studies (IEMES)
De bacheloropleiding Communicatie International Event Music and Entertainment Studies (CO IEMES) van Fontys bestaat uit ongeveer 650-700 studenten. De opleiding is in 2018 gestart met het implementeren van programmatisch toetsen in jaar 2. Inmiddels wordt programmatisch toetsen binnen de gehele opleiding toegepast. Lees hier meer over hoe zij dit hebben aangepakt en waar zij staan in dit proces begin 2022.
Avans hogeschool: Business Innovation (2021 – 2022)
Sinds september 2021 is de bacheloropleiding Business Innovation aan de Avans Hogeschool gestart met het implementeren van programmatisch toetsen in het propedeusejaar. Hierbij gaat het om drie onderwijseenheden (modules) van elk 11 EC. Momenteel is de opleiding bezig met herontwikkeling per jaar om zo de gehele opleiding programmatisch in te richten. De focus van dit portret ligt op het programmatisch toetsen in het propedeusejaar en is een momentopname van mei 2022.
HAN Sportkunde en ALO: voortbouwen op talenten om te komen tot een eigen visitekaartje
De afstudeerfase (60 EC) van de opleidingen Algemene Lichamelijke Opvoeding (ALO) en Sportkunde van de HAN zijn programmatisch ingericht. In september 2020 is de opleiding Sportkunde begonnen en september 2021 is ook de ALO gestart. Dit portret is een momentopname van begin 2022.
Feedbackcultuur vormgeven: waar staan we nu?
Al geruime tijd heeft het begrip feedbackcultuur aandacht in het onderwijs en dus ook van Platform Leren van Toetsen. Zo deed Marieke van der Linden in 2017 onderzoek ten behoeve van de definiëring van het begrip feedbackcultuur, voerde de themagroep ‘Feedbackcultuur’ een verdere verdieping van het begrip uit en resulteerde dit in 2021 in een tool Feedbackcultuur, ontwikkeld door Ynke Brouwer. Het doel hiervan was dat deze tool door hogescholen zelfstandig ingezet zou kunnen worden bij het vormgeven van een feedbackcultuur die vele nastreven. Mirjam Straatman, Letizia Sciarone, en Silas Weinert (Studenten Master Onderwijswetenschappen OU) hebben de tool uitgetest en delen in dit blog waardevolle inzichten ter verbetering van de tool en over het vormgeven van een feedbackcultuur.
Hogeschool Saxion: opleiding Bedrijfskunde (2021 – 2022)
De bacheloropleiding Bedrijfskunde van de Saxion Hogeschool is in februari 2022 gestart met een pilot (30 voltijdstudenten) voor programmatisch toetsen in het eerste jaar. Hetgeen geleerd is tijdens de pilot, heeft de opleiding meegenomen bij het implementeren van programmatisch toetsen in studiejaar 2022-2023, waarbij programmatisch toetsen in de gehele opleiding wordt ingezet. De ervaringen met de pilot en de implementatie van programmatisch toetsen in het gehele programma worden gedeeld in dit portret.
Hogeschool Windesheim: Opleiding Oefentherapie – programmatisch toetsen ontwerpen voor een nieuwe opleiding (2022)
Oefentherapie is een nieuwe bacheloropleiding aan Hogeschool Windesheim die in september 2022 van start is gegaan met 62 studenten. Oefentherapie is een vak dat op holistische wijze naar de mens kijkt en zo wil de opleiding ook naar studenten kijken. Hierbij past de keuze voor programmatisch toetsen. In dit portret lees je meer over de ontwerpkeuzes die zijn gemaakt bij het opzetten van de nieuwe opleiding.
Betekenisvol toetsen in interdisciplinair onderwijs
Hoe kan ik toetsing van mijn vak betekenisvol laten zijn? Hoe kan toetsing het leren van studenten versterken? Hoe kan de voortgang van het aanleren van (interdisciplinaire) vaardigheden, zoals samenwerken, integratie, kritisch denken en reflecteren, worden gemonitord? Als curriculumontwikkelaars en docenten van interdisciplinaire opleidingen werden Ilja Boor, Debby Gerritsen en Linda de Greef regelmatig met deze vragen geconfronteerd. Zo kwamen ze op het idee om hierover een boek te schrijven dat niet alleen beschrijft hoe toetsing vorm kan krijgen, maar dat ook concrete voorbeelden geeft die direct toe te passen zijn in het onderwijs.
Hogeschool Utrecht: Opleiding Communicatie – als opleiding ingroeien in programmatisch toetsen (2022)
De bacheloropleiding Communicatie aan de Hogeschool Utrecht heeft al de nodige ervaring met programmatisch toetsen: in 2017 zijn ze gestart met het implementeren van programmatisch toetsen in het tweede leerjaar en ondertussen wordt in de gehele opleiding programmatisch getoetst. Elk jaar beginnen tussen de 150 en 200 nieuwe studenten aan de opleiding met in totaal ongeveer 600 a 700 studenten. In dit portret lees je hoe ze gaandeweg zijn ingegroeid in het werken met programmatisch toetsen.
Comparatief beoordelen om feedbackgeletterdheid te bevorderen
Misschien moeten we voorlopig eens stoppen met het doen van onderzoek naar feedback en ons concentreren op het implementeren van alles wat we tot nu toe hebben ontdekt? – de uitdagende stelling die Juuso Nieminen innam tijdens zijn webinar. In een eerstejaarscursus voor de opleiding onderwijswetenschappen aan de Universiteit Utrecht hebben Stephanie Kruiper en collega's het advies van Nieminen ter harte genomen. Ze hebben gewerkt aan het bevorderen van feedbackgeletterdheid bij studenten op basis van inzichten uit de wetenschap. Dit deden ze door middel van comparatief beoordelen met het programma Comproved. In dit blog deelt Stephanie de ervaringen.
HAS Toegepaste Biologie: ambitieuze plannen voor programmatisch toetsen (2021)
De opleiding Toegepaste Biologie heeft het ontwerpen van programmatisch toetsen serieus aangepakt en hebben de tijd genomen om tot een gedegen ontwerp te komen. Ze zijn begonnen met het formuleren van de leeruitkomsten, hebben vervolgens de datapunten en het bijbehorende onderwijs uitgewerkt, en zich daarna op de beslisprocedure gericht. In september 2022 is de opleiding van start gegaan met programmatisch toetsen vanaf het eerste leerjaar terwijl het ontwerpproces voor de andere leerjaren doorloopt. In dit portret lees je meet over de aanpak van Toegepaste Biologie van HAS Green academy.
Hogeschool van Amsterdam: Educatief Professional Beroepsonderwijs (AD) – programmatisch toetsen met veel flexibiliteit (2022)
De opleiding Educatief Professional Beroepsonderwijs is een kleine associate degree (AD) opleiding. Er zitten in het studiejaar 2021-2022 vier studenten in het eerste leerjaar en twaalf studenten in het tweede leerjaar. De opleiding wil inzetten op langdurige ontwikkeling en veel flexibiliteit voor de studenten. In dit portret lees je hoe ze programmatisch toetsen gebruiken om deze doelstellingen te bereiken.
Webinar Feedback literacy: Closing the research-practice gap?
Misschien moeten we voorlopig eens stoppen met het doen van onderzoek naar feedback, en ons concentreren op het implementeren van alles wat we tot nu toe hebben ontdekt? Met deze uitdagende stelling introduceert Juuso Nieminen, assistent professor aan Universiteit van Hong Kong, het verschil dat hij en David Carless in hun reviewartikel constateren tussen onderzoek naar feedback en feedback in de praktijk. Ze stellen dat onderzoek lang niet altijd geïnformeerd is door praktijkvraagstukken, en dat tegelijkertijd de praktijk ook niet altijd evidence-informed werkt. In het webinar op 11 november 2022, besprak Juuso Nieminen of het concept van feedbackgeletterdheid hier een uitweg voor biedt.
Leren van vergelijken: leerzaam en efficiënt
Studenten kunnen veel leren van feedback, maar feedback geven kost veel tijd en studenten gebruiken de feedback lang niet altijd. David Nicol presenteerde tijdens het SLO congres over formatieve evaluatie op 15 november 2021 een nieuwe invalshoek die hierbij behulpzaam kan zijn. Nicols nieuwe invalshoek is: laat studenten hun eigen werk vergelijken met verschillende bronnen, bijvoorbeeld met een model of met een verslag over een ander onderwerp (inner feedback). Dit werkt omdat het bij het leren van feedback altijd gaat om een intern proces, waarbij de student feedback genereert op basis van een vergelijking met externe en interne informatie. Marieke Kloek (Hogeschool Rotterdam) neemt ons mee in het gedachtegoed van David Nicol aan de hand van de lezing die hij bij SLO gaf en legt in dit blog uit hoe werken met Inner feedback kan werken.
Hogeschool Arnhem en Nijmegen: opleiding Voeding en Diëtetiek (2020 – 2021)
De voltijdopleiding Voeding en Diëtetiek van de Hogeschool Arnhem en Nijmegen is een vierjarige hbo-opleiding met +/- 600 studenten. Vanaf studiejaar 2019-2020 heeft de opleiding een deel van het propedeusejaar en een deel van het tweede jaar programmatisch ingericht. Stapsgewijs wil de opleiding in studiejaar 2021-2022 programmatisch toetsen in de gehele opleiding inzetten. Dit portret is een momentopname van juli 2021.
Hogeschool Utrecht: minor Leefstijl Coaching (2021 – 2022)
Op de Hogeschool Utrecht kunnen studenten de minor Leefstijl Coaching volgen. Deze minor heeft een omvang van 30 EC, duurt een half jaar en is voor zowel voltijd- als deeltijdstudenten. De minor telt +/- 30 studenten. Een deel van de minor (20 EC) is programmatisch ingericht. Dit portret is een momentopname van begin 2022.
“Maar is het nu voldoende meneer?” Een werkvorm om studenten te activeren en hun kwaliteitsbesef te laten groeien
‘Maar is het nu voldoende of onvoldoende meneer?’. Een vraag die Loek Herberts regelmatig hoort na een formatieve praktijktoets als werkvorm, waarin (peer)feedback centraal staat. Naast die ene vraag merkt hij ook vaak op dat de studenten tijdens deze formatieve momenten relatief weinig feedback aan elkaar geven en dat de kwaliteit van de feedback ook tegenvalt. Totdat hij laatst een experiment deed waarbij die ene vraag van studenten wegbleef én hij betere peerfeedback waarnam. De aanleiding, werkvorm en resultaten van zijn experiment deelt hij in dit blog.
Fontys ICT: programmatisch toetsen in het eerste semester van de propedeuse (2020 – 2021)
De opleiding ICT aan Fontys Hogeschool is toegankelijk voor Nederlandse en internationale studenten en biedt verschillende leervormen om kennis en vaardigheden op te doen. In het allereerste semester van de course-based leervorm wordt gewerkt volgens de uitgangspunten van programmatisch toetsen. De opleiding beoordeelt studenten op het geheel van wat ze kunnen in plaats van naar losse modules te kijken. In dit profiel lees je hoe ze dit aanpakken.
Aeres Hogeschool: opleiding Food Systems Innovation (2020-2021)
Food Systems Innovation is een Engelstalige éénjarige masteropleiding van 60 EC aan Aeres Hogeschool met een instroom van 15 á 20 studenten per jaar. In de visie van de opleiding staat ontwikkelingsgericht opleiden centraal, waarbij studenten constant werken aan de vijf eindkwalificaties van de opleiding en zo professionals worden die geleerd hebben zich continu te ontwikkelen. De opleiding kent drie onderwijsperiodes die ieder bestaan uit twee onderwijsmodules. De opleiding Food Systems Innovations is per september 2021 gestart met het implementeren van programmatisch toetsen. In dit profiel lees je hoe ze dit aanpakken.
Aftermovie Festival Leren van toetsen 2022
Na een onderbreking van twee jaar, troffen we elkaar weer in levende lijve op vrijdag 3 juni bij Inholland in Den Haag voor een nieuwe editie van Festival Leren van toetsen. Ruim 270 deelnemers genoten die dag van een gevarieerd aanbod aan workshops en keynotes door (internationale) topsprekers op het gebied van leren van toetsen. Inholland studenten Clarence Medina en Arinda de Tender legden de sfeer van de dag vast en verzamelde enkele reacties van bezoekers in een aftermovie.
Hogeschool Arnhem en Nijmegen: Master Ontwerpen van Eigentijds Leren (2020-2021)
De deeltijd masteropleiding ontwerpen van eigentijds leren (MOVEL) van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) is een tweejarige masteropleiding met een totale studiebelasting van 60 ECT. Studenten hebben 1 dag per week een bijeenkomst, verder ontwikkelen zij zich op de werkplek en werken zij samen in de online leeromgeving. De opleiding is gestart in september 2019 met ongeveer 20 studenten; in 2021 zijn er ongeveer 50 studenten gestart. In dit portret wordt uitgelegd hoe zij werken volgens de principes van programmatisch toetsen.
Marnix Academie: het inzetten van programmatisch toetsen voor het opleiden van zelfregulerende onderwijsprofessionals (2022)
De Marnix Academie (Pabo Utrecht) is een voltijd bachelor opleiding met een totale studielast van 240 ECT. De opleiding is in september 2021 voor het nieuwe cohort gestart met een nieuw curriculum waarbij voor programmatisch toetsen is gekozen. Het gaat hierbij om zo’n 250 studenten. Dit portret is een momentopname van begin 2022.
Een eigen kijk op onderwijs: zienswijze van studenten en docenten op formatief evalueren
Voor zijn scriptie voor de master Onderwijswetenschappen aan de Universiteit Utrecht heeft Avans-collega Peet Strik zich verdiept in de zienswijze van Associate degree studenten en docenten ten aanzien van formatief evalueren. Dit om verschillen en overeenkomsten inzichtelijk te maken. De belangrijkste resultaten van het onderzoek deelt hij in dit blog, waarbij hij specifiek in gaat op focusgebieden voor een betere implementatie van formatief evalueren, zodat verschillen in zienswijzen kunnen worden geïdentificeerd én weggenomen.
Dashboard voor het ontwikkelen van programmatisch toetsen in je opleiding
De themagroep Programmatisch toetsen van het Platform Leren van toetsen wil wetenschappelijke artikelen toegankelijk maken in blogs. In dit blog stellen we ons de vraag: op welke factoren heb je als team invloed als je programmatisch toetsen ontwikkelt in jouw opleiding? Wat maakt dat je de doelen die je wilt bereiken met programmatisch toetsen wel of niet behaalt? Wendy Peeters en Irene Biemond presenteren een dashboard dat kan helpen om grip te krijgen op deze factoren.
Holistisch beslissen en de borging van kwaliteit door een examencommissie, hoe dan?
In een eerdere blog schreven Martijn Leenknecht en Tamara van Schilt-Mol over het ‘gecontroleerd vertrouwen’, waarmee examencommissies hun borgende taak in de context van programmatisch toetsen kunnen uitvoeren. Door het controleren van procedures en de naleving van afspraken kan de examencommissie de kwaliteit van het programma van toetsing borgen. Veel examencommissies vragen zich echter af welke concrete instrumenten ze daarvoor kunnen inzetten. Sylvia Heeneman en Martijn Leenknecht delen in dit blog de ervaringen van twee examencommissies en presenteren zeven instrumenten om vorm te geven aan het hoe van gecontroleerd vertrouwen.
Toetsen als belangrijke vaardigheid voor studenten
In het voortgezet en hoger onderwijs worden studenten veelvuldig getoetst. Maar ze leren niet om zelf te toetsen: de toetsvragen worden bijna altijd door de docent of de uitgever bedacht, en in het geval van open vragen is het alleen de docent die alle antwoorden ziet en beoordeelt. Sam de Vlieger wil dat studenten meer leren dan het geven van een juist antwoord op een toetsvraag. Hij wil dat studenten leren om na te denken over wat de moeite waard is om te toetsen, over de vragen die je dan moet stellen en over wat nou een goed antwoord is. Om dit efficiënt te organiseren, heeft hij www.peertest.nl ontwikkeld. Peertest is een webapplicatie waarop studenten elkaar (peer-to-peer) toetsvragen kunnen stellen en die de resultaten daarvan voor docent en student inzichtelijk maakt. In dit blog gaat Sam in op twee belangrijke voordelen voor studenten en hoe Peertest kan worden ingezet in het onderwijs.
Hogeschool van Amsterdam: HBO ICT (2021)
HBO ICT wil uiteindelijk de hele bachelor ICT richting programmatisch toetsen (als onderdeel van een onderwijsvernieuwing), maar dit wordt gefaseerd uitgerold, beginnend bij het 3e leerjaar van de leerroute Business IT & Management. In februari 2021 is binnen deze leerroute voor het eerst gestart met programmatisch toetsen. Naast deze leerroute wordt in dit portret ook ingegaan op een experiment bij de leerroute Game Development.
Houvast bij het invoeren van programmatisch toetsen in de praktijk
Ben je bezig met programmatisch toetsen of sta je op het punt om hiermee te starten? Je zult dan al snel merken dat invoering een grote omslag vraagt van opleidingen. Niet alleen toetsing krijgt een andere functie, het hele onderwijs wordt anders vormgegeven. Sascha Winkel en Marleen Kaijen zijn vanuit hun eigen onderwijspraktijk betrokken bij opleidingsteams die aan de slag gaan met programmatisch toetsen en zijn op zoek naar houvast in de begeleiding van deze teams. Ze lazen ter inspiratie het artikel van Torre en collega’s (2021) ‘Ottawa 2020 consensus statements for programmatic assessment: 2. Implementation and practice’, waarin internationaal onderzoek wordt gepresenteerd naar de verschillende elementen die een rol spelen bij de implementatie van programmatisch toetsen. Sascha en Marleen bespreken in dit blog wat hen opviel tijdens het lezen en wat we ermee kunnen in de praktijk.
Hogeschool Inholland: opleiding Pedagogiek (2020-2021)
De bacheloropleiding Pedagogiek van hogeschool Inholland bestaat uit ongeveer 500 tot 550 voltijd studenten. De opleiding is per 1 september 2021 begonnen met het implementeren van programmatisch toetsen voor leerjaar 1 en 2 per nieuw cohort. In dit portret vertellen zij hoe zij dit hebben aangepakt.
Fontys Paramedische Hogeschool: een omvangrijk ontwerp en implementatieproces (2020-2021)
Fontys Paramedische Hogeschool (FPH) startte in september 2021 met programmatisch toetsen in de afstudeerfase van 5 bacheloropleidingen: een omvangrijk ontwerp en implementatieproces. De FPH visie op leren gaat uit van de lerende aan het stuur, leren vanuit een uitdagende, authentieke beroepscontext en het geleerde integraal toepassen in de praktijk. In dit portret vertellen ze meer over hun gekozen aanpak.
Webinar Een actieve rol van de student in het feedbackproces
Er wordt veel geschreven over de kenmerken van effectieve feedback, maar opvallend weinig over hoe je ervoor zorgt dat feedback daadwerkelijk gebruikt wordt. En dan hebben ze het niet alleen over de rol van de feedbackontvanger, of ‘gebruiker’ zoals Renske de Kleijn deze graag noemt, maar ook over die van de feedbackgever. Gedurende ruim een uur heeft De Kleijn ons meegenomen in haar onderzoeken naar het feedbackproces, waarbij ze niet alleen de theorie is klare taal uitlegt maar er ook een praktische vertaling aan geeft.
Leesclub | Developing Student Feedback Literacy (Hst2, Winstone & Carless, 2020)
Op donderdagmiddag 13 januari troffen ruim 30 professionals uit het hbo elkaar om hoofdstuk 2 te bespreken uit het boek ‘Designing Effective Feedback Processes in Higher Education’ van Naomi Winstone en David Carless. Het hoofdstuk beschrijft het concept feedbackgeletterdheid en hoe je als docent kunt bijdragen aan de ontwikkeling hiervan. Inzichten, gedachtes, en bedenkingen die werden opgedaan bij het lezen van het hoofdstuk werden met elkaar gedeeld, in groepjes en ook plenair. We delen de belangrijkste inzichten.
Effectieve feedbackprocessen volgens Winstone en Carless
Feedback is het meest besproken onderdeel van het curriculum, stelt David Boud in het voorwoord van het boek ‘Designing effective feedback processes in higher education’ (Winstone & Carless, 2020). Volgens Boud moet het gesprek niet gaan over de feedbackboodschap zelf, maar over het feedbackproces, over hoe feedback kan bijdrage aan het leerproces, en over de rol van de student en van de docent. Om dit gesprek op te starten, hebben Tamara de Vos en Martje Köhlen in studiejaar 2020-2021 met een groep van 15 onderwijskundigen van Hogeschool Rotterdam een leesclub gevormd rondom dit boek. In dit blog delen zij de – wat hen betreft – kern in drie uitgangspunten. Ze moedigen iedereen aan om ook zelf het boek (met collega’s!) te gaan lezen. Daarvoor delen ze aan het eind van het blog de werkvormen die zij hebben toegepast tijdens de leesclub.
Programmatisch toetsen in het hbo: dat vraagt moed!
Aan de slag gaan met programmatisch toetsen is moeilijk en geeft misschien hier en daar buikpijn (Sluijsmans, 2021). Moeten we het dan maar niet doen? Irene Biemond, Marleen Kaijen, en Wendy Peeters hebben rondgekeken bij opleidingen die met het concept werken en concluderen dat je met een gerust hart aan de slag kunt als aan vier voorwaarden is voldaan.
De verwevenheid van feedbackgeletterdheid en de leeromgeving
Tot nu toe wordt feedbackgeletterdheid van studenten vaak besproken als een gegeven, iets dat voor iedere student hetzelfde is en dat bij wijze van spreken als een generieke vaardigheid aangeleerd kan worden. Hiermee onderschatten we echter de invloed van sociale en materiele aspecten op de ontwikkeling van feedbackgeletterdheid. Helderijn Helden, Ellen Bredenoort, en Martijn Leenknecht lazen het werk van Karen Gravett (2020), waarin zij feedbackgeletterdheid beschouwt vanuit een socio-materieel perspectief, en nemen ons mee in wat het lezen van het artikel hen bracht.
De veelzijdigheid van feedbackgeletterdheid onder de loep
Sinds David Carless en David Boud in 2018 aandacht vroegen voor feedbackgeletterdheid van studenten, is de aandacht voor het concept groeiende. David Carless verzorgde een webinar, Fontys Hogescholen organiseerde de week van de feedbackgeletterdheid, en via Platform Leren van toetsen werden voorbeelden gedeeld om feedbackgeletterdheid te vergroten. Een vraag die echter nog onvoldoende wordt beantwoord, is wat feedbackgeletterdheid betekent voor de praktijk? Sylvia Schouwenaars-Hilt en Martijn Leenknecht (HZ University of Applied Sciences) zijn op zoek gegaan naar handvatten door terug te gaan naar de bron: het artikel van Sutton uit 2012 waarin voor het eerst wordt gesproken over feedbackgeletterdheid.
By the students, for the students: Harnessing the power of peer feedback
Peer feedback is an instructional strategy that involves students giving and receiving feedback to and from each other. A number of studies have shown that peer feedback improves students’ self-efficacy, academic achievement, learning autonomy, learning motivation and attitude. However, using peer feedback is frequently seen as something complicated, and it is, therefore, often avoided by teachers and students. In this blog, Priyanka Pereira and Marijke Veugen argue that by embedding peer feedback in formative assessment practice, you could minimise the potential problems and optimise the peer feedback process.
Feedbackcultuur: Een groot begrip om klein mee te beginnen
Toch wel bijzonder dat iedereen zo zijn ideeën of zelfs ambities heeft bij het woord ‘feedbackcultuur’, terwijl slechts weinig van ons ook daadwerkelijk al daar zijn of precies kunnen uitleggen wat ermee bedoeld wordt. Een feedbackcultuur willen we blijkbaar allemaal, maar wat is het eigenlijk? De themegroep 'feedbackcultuur' ging op onderzoek uit en Els Roskam-Pelgrim en Martje Köhlen vatten hun bevindingen samen in dit blog.
Wat je ziet en wat je raakt: Feedback als creatief proces
Peter Rombouts kwam in aanraking met Liz Lerman, grondlegger van het Critical Response Process (CRP) via een internationaal netwerk van dansers. Liz Lerman is danseres en choreografe. Haar viel op dat de manier waarop feedback wordt gegeven op het werk van kunstenaars niet leidt tot het verhogen van motivatie en inspiratie. Peter raakte geboeid door haar visie op feedback en nodigde haar uit voor een 7-daagse workshop voor docenten. Sindsdien wordt de methode toegepast in het kunstonderwijs van de HKU. Marjo Maas heeft Peter geïnterviewd om ons een kijkje in zijn keuken te geven.
Studenten betrekken bij toetsing: Belemmeringen en kansen
Van mijn studie de academische pabo aan de Marnix Academie is er één lesmodule die mij ontzettend is bijgebleven. De docenten vertelden ons niet wat het doel van de module was, maar vroegen ons “Wat willen jullie leren?”. Wij kregen de gedeelde verantwoordelijkheid om samen met de docenten de beoordelingsrubric op te stellen. We mochten samen met de docenten de activiteiten uitkiezen waarmee we de modulen wilden vullen. Toen het einde van de module naderde was de vraag: hoe zou jij je eigen prestaties en leerproces beoordelen? We kregen als studenten actieve keuzes in het toetsproces en dit is daarom een mooi voorbeeld hoe studenten kunnen worden betrokken bij toetsing. Misschien is deze ervaring wel de reden geweest tot het schrijven van mijn masterscriptie aan de universiteit Utrecht in samenwerking met Platform Leren van toetsen. In dit blog presenteert masterstudent Cody Wijkhuijzen (Universiteit Utrecht) de uitkomsten van haar onderzoek: "Teachers’ attitudes on, intentions to and behaviour of involving students in assessment".
7 tips voor de ontwikkeling van een feedbackcultuur
De themagroep ‘feedbackcultuur’ onderzoekt op basis van een reeks interviews hoe het thema leeft bij een aantal ‘reuzen’ uit het veld, zodat wij op hun schouders kunnen gaan staan. Midden in de Coronatijd spraken Eric Entken en Marjo Maas met Filip Dochy - hoogleraar Corporate Learning en een van de drijvende krachten achter High Impact Learning that Lasts (HILL) - over voorwaarden om een feedbackcultuur te realiseren. Hij doet in het gesprek wat we van hem gewend zijn: een paar stevige statements over hoe we een feedbackcultuur in onderwijs dichterbij zouden kunnen brengen.
Keynote Rola Ajjawi – Festival 2021
Ook dit jaar konden we een internationale headline toevoegen aan het affiche van Festival Leren van toetsen! Op vrijdag 4 juni waren we virtueel te gast bij Saxion. Live vanuit Melbourne, Australie, gaf Associate Professor Rola Ajjawi (Centre for Research and Assessment in Digital Learning (CRADLE), Deakin University) een inspirerende keynote over feedback for learning en de impact van sociale en culturele invloeden. Bekijk hier de opname!
Webinar Assessment for learning: A practitioner’s perspective
Rick Glofcheski, professor in de rechten aan de Universiteit van Hong Kong, werkt op dagelijkse basis met grote groepen studenten in enorme collegezalen, met cursussen die gebruikelijk worden afgesloten met een schriftelijk tentamen in een grote hal. Glofcheski is echter in de missie geslaagd waarover velen van ons hun hoofd breken; 250 studenten gedurende een heel semester aanzetten tot zelfsturend en diep leren. Tijdens zijn webinar op 12 mei heeft hij ons meegenomen in zijn feedback- en assessmentmethode.
Naar gecontroleerd vertrouwen: De rol van de examencommissie bij programmatisch toetsen
De introductie van programmatisch toetsen vraagt niet alleen van docenten en studenten een andere kijk op leren en toetsen dan ze tot nu toe gewend waren, ook de rol van de examencommissie verandert. De instrumenten en werkwijzen die een examencommissie gebruikelijk hanteert, kunnen niet allemaal één op één worden toegepast binnen een opleiding die werkt volgens de principes van programmatisch toetsen. De examencommissies van Sport & Bewegen en Paramedische Studies van Hogeschool van Arnhem en Nijmegen gingen onder begeleiding van Martijn Leenknecht (HZ) en Tamara van Schilt-Mol (HAN) gezamenlijk op verkenning uit.
Experimenteren met formatief toetsen: Professionaliseren met een proeftuin
Stel: je wilt als docent in het hoger onderwijs meer (formatief) toetsen binnen je lessen, maar je weet niet waar je moet beginnen. Want wat houdt het precies in? En wat levert het precies op voor je studenten? Gelukkig zijn er met de opkomst van online onderwijs tal van online professionaliseringsactiviteiten te vinden. Zo ook op het gebied van formatief toetsen. Het Versnellingsplan Onderwijsinnovatie met ICT heeft de proeftuin (online) formatief toetsen ontwikkeld, voor docenten die hiermee willen kennismaken en het in hun eigen lespraktijk willen uitproberen. Marlies ter Beek en Dorien Hopster-den Otter vertellen er meer over in dit blog.
Samen feedbackgeletterd worden: Verslag van de Week van de Feedbackgeletterdheid
In de week van 15 tot 19 Maart vond de Week van Feedbackgeletterdheid plaats, georganiseerd vanuit het lectoraat Goed Leraarschap-Goed Leiderschap van Fontys Hogeschool Kind en Educatie (FHKE). Wat een paar maanden geleden nog maar een spontaan idee was bleek een schot in de roos. Maar liefst 800 mensen hebben deelgenomen aan de week! Het thema blijkt breed te leven in zo’n beetje alle onderwijssectoren. En dat is eigenlijk ook niet gek, juist in deze tijd waarin we het eigenaarschap van studenten (en leerlingen en docenten) willen vergroten. Henderijn Heldens doet verslag van de week.
Leren versus presteren: Op naar een positieve leercultuur
De themagroep ‘feedbackcultuur’ onderzoekt op basis van een reeks interviews hoe het thema leeft bij een aantal ‘reuzen’ uit het veld, zodat wij op hun schouders kunnen gaan staan. Eind 2020 spraken Dominique Sluijsmans, Martje Köhlen, en Els Roskam-Pelgrim met Joseph Kessels, o.a. emeritus hoogleraar Human Resource Development (Universiteit Twente en de Open Universiteit). Samen met Cora Smit startte hij in 1977 Kessels & Smit - The Learning Company, een internationaal advies- en onderzoeksbureau op het gebied van opleiden, leren en ontwikkelen van mensen in hun werk. Hij schetst een mooie stip op de horizon, waarbij studenten en docenten vrij zijn om te vliegen en niet hoeven fladderen in een kooitje. In dit blog delen Dominique, Martje, en Els de inzichten die zij opdeden in het gesprek met Joseph.
Zachte factoren met harde consequenties: Over het leren van fouten in organisaties
De themagroep ‘feedbackcultuur’ onderzoekt op basis van een reeks interviews hoe het thema leeft bij een aantal ‘reuzen’ uit het veld, zodat wij op hun schouders kunnen gaan staan. Onlangs spraken Dominique Sluijsmans en Martje Köhlen met Wim Gijselaers, hoogleraar onderwijskunde aan de Universiteit van Maastricht, over professionele ontwikkeling en leiderschap in organisaties. Over waarom slimme mensen toch fouten kunnen blijven maken, zonder ervan te leren, en wat wij dáárvan kunnen leren.
Machtsrelaties in toetsing
Summatieve toetsing is bij uitstek het terrein waarop de machtsrelatie tussen docenten en studenten tot uiting komt. Bij een traditionele rolverdeling in het onderwijs stellen studenten de prangende vraag: moet ik dit leren voor de toets? Of dat zo is en of het daadwerkelijk in de toets terugkomt bepaalt de docent. Door studenten zichzelf te laten beoordelen bij summatieve toetsing willen we een grotere autonomie geven, zodat ze meer sturing kunnen geven aan hun eigen leerproces. Of dit slaagt hangt van meerdere factoren af en macht is hierbij een niet te onderschatten factor. Het is een lastig en onderbelicht fenomeen. Nu een actievere rol van studenten bij toetsing steeds gangbaarder wordt, vond Veronica Bruijns (Hogeschool van Amsterdam) het hoog tijd om zich hier eens verder in te verdiepen.
Peerfeedback betekenisvol inzetten met kleine veranderingen
In het webinar over feedback literacy pleitte David Carless voor kleine, wetenschappelijke bewezen veranderingen in het onderwijs. Als onderwijs-wetenschapper en docent in het hoger onderwijs wilde Stephanie Kruiper (Universiteit Utrecht) dat wel eens testen. Ze ging aan de slag met het optimaliseren van peerfeedback. Ze deelt met ons haar ervaringen.
Programmatisch toetsen – een podcast
Binnen de Haagse Hogeschool is een aantal opleidingen begonnen met programmatisch toetsen. Dat geldt ook voor de opleiding Voeding en Diëtetiek. Door middel van programmatisch toetsen wil de opleiding aansluiten bij het beleid van de Haagse Hogeschool, waarin uitgegaan wordt van een stimulerend, activerend en inspirerend curriculum en bijpassend toetsprogramma. Inge Rinkje de Jager gaat in een podcast in gesprek met Frank van Nispen over de opzet van programmatisch toetsen.
Webinar Feedback literacy in Higher Education
Feedback in het onderwijs werkt het beste als studenten en docenten als partners samenwerken, stelt David Carless. Dit betekent bijvoorbeeld dat docenten het feedbackproces zo inrichten dat studenten op feedback kunnen reageren, of het kunnen toepassen in een vervolgopdracht. Dit helpt studenten en docenten bovendien om zich te ontwikkelen in het geven (docenten) en verwerken (studenten) van feedback. Carless, professor aan de Universiteit van Hong Kong, gaf op 22 januari 2021 een drukbezocht webinar over feedbackgeletterdheid. Het werd een inspirerende combinatie van onderzoek en ervaringen uit de (eigen) praktijk, waarbij hij uitgebreid de tijd nam om vragen te beantwoorden.
Incremental Grading: Regie over je leerproces
Als vervolg op het blog over Incremental Grading (een manier van self assessment) van Veronica Bruijns was het nu tijd voor een themabijeenkomst over dit onderwerp met als spreker Christian Köppe. Christian is werkzaam bij het Freudenthal Instituut van de UU, waar hij als promovendus onderzoek doet naar Incremental Grading. Daarnaast is hij docent Informatica en vakdidacticus. Erika Rob schreef een verslag over (de opbrengsten van) de themabijeenkomst.
Hoe de kracht van feedback ook het gebruik ervan ondermijnt: de rol van kwetsbaarheid
Feedback wordt wel gezien als de motor voor leren, toch weten we ook dat leren van feedback niet vanzelf gaat. De laatste jaren is er steeds meer aandacht voor de rol van studenten en de feedbackgeletterdheid die zij nodig hebben om feedback te verwerken. Het besef groeit dat feedback omarmen ook een sociale uitdaging is. Elizabeth Molloy en Margeret Bearman (2019) spreken over een spanningsveld tussen je kwetsbaar op durven stellen en je van je beste kant willen laten zien. Zij zijn van mening dat docenten hierin het juiste voorbeeld moeten geven.
Samen werken aan collectieve professionaliteit
Zeker in deze tijd, waarin we niet meer kunnen terugvallen op onze routines en gewoontes, ligt de manier waarop we met onze collega’s en andere betrokkenen samenwerken, en met name de voor- en nadelen van deze manier van samenwerken, onder een vergrootglas. Meer dan ooit blijkt een feedbackcultuur binnen je team, en professioneel gedrag van alle betrokkenen, van belang. In dit blog bespreken Eric Entken en Martje Köhlen Andy Hargreaves’ visie op professionaliteit, aan de hand van zijn recent gepubliceerde boek ‘Samen werken aan professionaliteit’ (2019). Waar moet je mee ophouden, doorgaan en beginnen, om met elkaar meer professioneel gedrag te gaan vertonen en te ontwikkelen richting een feedbackcultuur?
Incremental Grading – Studenten beoordelen hun eigen werk
Bij de HAN hebben Christian Köppe en Rody Middelkoop deeltijd studenten hbo-ict zelf hun werk laten beoordelen. Ze ontwikkelden daarvoor een procedure, die ze Incremental Grading noemen, voor een semester over Software Development (Köppe, Manns & Middelkoop 2018). Veronica Bruijns (Hogeschool van Amsterdam) spreekt Christian op het Freudenthal Instituut van de UU, waar hij nu werkzaam is als promovendus op dit onderwerp.
Misconcepties rondom de formatieve toetscyclus in het hbo
Tijdens het werken met de FT-cyclus, in het hbo, maar ook in het vo en mbo, merkten Liesbeth Baartman en Judith Gulikers dat docenten soms misconcepties hebben als het gaat om formatief toetsen. Een misconceptie is een inaccurate opvatting over een concept. Het is belangrijk dat alle ideeën – en dus ook misconcepties – benoemd kunnen worden en ook serieus worden genomen. Tijdens een speciale themabijeenkomst werd op zoek gegaan naar de misconcepties die leven in het hbo. Het resultaat van deze zoektocht vatten Liesbeth en Judith voor ons samen.
Waarom studenten betrekken bij toetsen?
Er zijn legio mogelijkheden om studenten te betrekken bij toetsen. Studenten kunnen samen met docenten bepalen met welke bewijzen ze hun competenties aantonen, docenten kunnen studenten laten kiezen uit twee of meer toetsvormen, enz. Veronica Bruijns beschrijft namens de themagroep 'studenten betrekken bij toetsen' de belangrijkste argumenten waarom je als docent studenten wilt betrekken bij toetsen.
Ontwikkelingsgericht opleiden tot karaktervolle leraar
Tot afgelopen schooljaar was de algemene professionele vorming (APV), de onderwijspedagogische leerlijn van de Fontys Lerarenopleiding Tilburg (FLOT), opgedeeld in 13 thema-modules van elk acht weken. Elke themamodule werd afgerond met een summatieve toets en daarmee verdween het thema uit het zicht van de studenten. De theorie werd niet of nauwelijks ingezet bij het leren in de praktijk. En dat moest anders! Annet Meinen en Rosan Bosma beschrijven hoe ze het afgelopen jaar het curriculum van APV meer ontwikkelingsgericht hebben vormgegeven. Ze beschrijven hoe dit proces is verlopen, hoe het ‘nieuwe’ onderwijs er in grote lijnen uitziet en welke uitdagingen dat met zich meebrengt.
Feedbackgeletterdheid vergroten: een voorbeeld uit Australië
Vorig jaar presenteerden David Carless en David Boud een model dat het belang beschrijft van feedbackgeletterdheid (feedback literacy) van studenten. Tijdens zijn inspirerende keynote op ons Festival Leren van toetsen 2019, gaf David Boud meer uitleg over dit model. Toch blijft een model abstract en kan je je afvragen: Hoe bevorder ik de feedbackgeletterdheid van mijn studenten nou écht? Een mogelijk antwoord op die vraag komt van onderzoekers uit Australië (Noble et al., 2018; in press). Zij ontwikkelden een training over feedbackgeletterdheid voor studenten in het medische domein.
Studenten ondersteunen om met negatieve feedback om te gaan: Werk aan hun feedback resilience!
In 2016 deden Ank Jansen en Martijn Leenknecht al een oproep voor meer actiegerichte feedback. Het is niet belangrijk of de feedback positief of negatief is qua inhoud, de toon van de feedback is veel belangrijker en die is bij voorkeur constructief. Twee recente onderzoeken ondersteunen onze oproep en bieden meer inzicht in hoe we studenten kunnen uitrusten om constructief met negatieve feedback om te gaan. Martijn Leenknecht bespreekt de belangrijkste conclusies uit de twee onderzoeken.
Feedbackcultuur in de praktijk: Een bezoek aan de Mariaschool in Rotterdam
De themagroep 'feedbackcultuur' ziet in de aanpak van de leerKRACHT-methode belangrijke aanknopingspunten om aan de slag te gaan met een feedbackcultuur. Zij zijn op bezoek gegaan bij de Mariaschool, een basisschool in Rotterdam, om te zien en te beleven hoe zij met de leerKRACHT-methode werken. Met dit bezoek kregen ze inzicht in de succesfactoren om tot een feedbackcultuur te komen. In dit blog beschrijven Martje Köhlen en Heleen Baarslag hoe de instrumenten van Stichting leerKRACHT deze school hebben ondersteund in hun ontwikkeling richting een feedbackcultuur.
Vier tips voor teamontwikkeling in formatief evalueren
Hoe begeleid je als toetsexpert je collega’s in hun professionalisering in formatieve evaluatie? Eline Hamersveld en Ank Jansen van Hogeschool Rotterdam, delen hun ervaringen. Zij starten in september 2019 met een nieuw curriculum waarin formatieve evaluatie ingebed is. In februari 2019 zijn ze begonnen met een professionaliseringstraject. Ze delen hun tips!
Durven te leren van elkaar: Naar een definitie van feedbackcultuur in het hoger beroepsonderwijs
In het hbo vragen wij van studenten dat ze een lerende houding hebben. Dit betekent dat zij open staan voor feedback, dat zij een actieve rol aannemen en dat zij verantwoordelijkheid dragen voor hun leerproces. De recente inzichten over formatief handelen en feedback bieden docententeams didactische handvatten om hier in hun onderwijs een bijdrage aan te leveren. Maar als we willen toewerken naar een cultuur waarin we met studenten meer formatief werken, wat vraagt dat dan van de cultuur binnen de opleiding? De themagroep feedbackcultuur ging op onderzoek en interviewde Jaap Versfelt en Henk Galenkamp.
Symposium Leren van toetsen 2019
Op vrijdag 1 juni 2018 vindt het jaarlijkse symposium Leren van toetsen plaats in Utrecht.
Ontwikkelingsgericht werken aan onderzoek in de lerarenopleiding
In de eerstegraads lerarenopleiding Nederlands van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen worden studenten in het tweede leerjaar voorbereid op het uitvoeren van een vakdidactisch ontwerponderzoek. In dit praktijkvoorbeeld laat Esther Hanssen zien hoe de inzet van formatieve evaluatie binnen een onderzoeksmodule een positieve bijdrage heeft geleverd aan het uitvoeren van een onderzoek.
Aan de slag met formatief toetsen: Bespreking van twee formatieve cycli
Hoewel bij veel docenten(teams) de wens of zelfs het voornemen leeft om meer formatief te toetsen, blijkt het in de praktijk toch vaak lastig om die stap te maken. Martje Köhlen bespreek de cyclus van formatief handelen van René Kneyber en de formatieve toetscyclus van Judith Gulikers en Liesbeth Baartman. Waar het combineren van de twee cycli een ingewikkelde puzzel blijkt, kunnen de beide cycli op zichzelf dienen als praktisch hulpmiddel voor docenten om hun formatieve toetspraktijk te ondersteunen en te structureren. De keuze voor de ene of de andere cyclus is daarom niet beter of slechter en kan de docent baseren op zijn persoonlijke voorkeur.
De leeropbrengst van peer assessment voor de docent
Onderzoeken naar peer assessment richten zich vaak op de potentiële (leer)opbrengsten van peer assessment voor de student. Merry en Orsmond hebben hun blik nu eens de andere kant op gericht en hebben de docenten geïnterviewd die de afgelopen jaren hebben deelgenomen aan hun experimenten. De centrale vraag in deze interviews was: Wat heeft de inzet van peer assessment met de docenten zelf gedaan? Hebben zij veranderingen opgemerkt in hun eigen houding en in de omgang met studenten? We bespreken drie opvallende conclusies.
Formatief werken met leertaakdagen
Op de lerarenopleiding aardrijkskunde van de Hogeschool Arnhem en Nijmegen moeten studenten bij een aantal vakinhoudelijke vakken zowel een kennistentamen als een leertaak maken. Deze leertaak is een (set van) opdrachten waarin hun kennis op een andere manier getoetst wordt. Het docententeam vroeg zich af: kan dit niet anders? Kunnen we niet een vorm bedenken waarin er meer geleerd wordt en de nakijkdruk voor docenten wordt verminderd? De oplossing: werken met leertaakdagen die formatief zijn vormgegeven. In dit blog beschrijft Marieke Kleinhuis hoe deze dagen werken.
Gezocht: Studenten die zelf feedback gaan zoeken!
Het is het droombeeld van iedere docent; studenten die zelf actief op zoek gaan naar feedback. Dit feedbackzoekende gedrag getuigt van een actieve rol van de student. Maar wanneer gaan studenten zelf op zoek naar feedback? Priscilla Hompus deed er namens Platform Leren van toetsen onderzoek naar. We bespreken in dit blog de praktische implicaties van het onderzoek.
Formatief toetsen zoals Dylan Wiliam het bedoelde
Het begrip formatief toetsen wordt inmiddels breed gedragen in het beroepsonderwijs, toch ontstaat er steeds meer variatie in de interpretatie van het begrip. Aan de hand van een aantal quotes van Dylan Wiliam bespreekt Martje Köhlen (Hogeschool Rotterdam) de kernstrategieën van formatief toetsen.
Feedbackgeletterdheid: feedback verwerken moet je leren!
We willen allemaal dat feedback die we geven ook wordt opgevolgd. Wat als je kijkt vanuit het perspectief van de ontvanger, de student in dit geval? Wat heeft hij of zij nodig of moet hij of zij kunnen om de feedback te gebruiken? De student moet feedbackgeletterd zijn!
Groei zichtbaar maken ook in de lerarenopleidingen: een goede praktijk vanuit de pabo van Windesheim
Als je wilt dat studenten als aankomende leraar formatief toetsen in hun lespraktijk handen en voeten gaan geven, dan wil je als lerarenopleiding zelf ook het goede voorbeeld aan studenten laten zien. Teach as you preach: niet alleen is het van belang dat toekomstige leraren kennis nemen van formatief lesgeven, het is ook belangrijk dat lerarenopleiders hun opleiding (meer) vormgeven vanuit het formatieve leercyclus. In dit blog delen we een goede praktijk als het gaat om het formatief vormgeven van een module binnen de pabo-opleiding van Hogeschool Windesheim.
Meer waarde van de les door formatieve evaluatie
Werk aan de winkel! Ank Jansen van Hogeschool Rotterdam beschrijft hoe ze samen met een collega een micro-toetsrevolutie startte en meer formatief toetsen is gaan toepassen. Ze beschrijft welke strategie ze hebben toegepast en wat de ervaringen waren.
Van summatief naar formatief: het beoordelen van professionele ontwikkeling
De lerarenopleidingen van de HvA hanteerden drie momenten waarop de professionele ontwikkeling van studenten werd getoetst. Eén van deze momenten is omgezet in een formatieve evaluatie, waarbij studenten worden gevraagd zélf feedback te geven op hun ontwikkeling. Het verplaatsen van het toetsmoment heeft geresulteerd in meer nadruk op ontwikkeling in plaats van het 'aftoetsen' van de vaardigheden.
(wo)man in the mirror: hoe studenten je feedback niet langer negeren
Je doet als docent je uiterste best om veel en gedetailleerde, precieze feedback te geven. Het kost je veel tijd en inspanning, maar dit zie je niet direct terug in vooruitgang van studenten. Hoe zorg je dat studenten jouw feedback gaan gebruiken? Een groep Deense onderzoekers deed hier onderzoek naar.
Feedback geven vanuit een groeimindset?
Geven docenten met een growth mindset anders/ meer feedback dan docenten met een fixed mindset? Emmy de Kraker-Pauw deed er onderzoek naar en deelt de uitkomsten van het onderzoek.
Hoe geef je niet effectieve feedback?
We vragen ons vaak af wanneer feedback effectief is, maar misschien levert het omdraaien van de vraag wel nóg meer inzichten op. Dat is in ieder geval wat een groep vooraanstaande Australische toets- en feedbackexperts dacht. Zij stelden zichzelf de vraag: Hoe geef je niet effectieve feedback?
Zo laat je je studenten lessen trekken uit krachtige feedback met D-PAC
De tool D-PAC werd ontwikkeld om paarsgewijze beoordelingen mogelijk te maken. Niet beoordelen aan de hand van een set criteria, maar op basis van vergelijkingen. In het blog wordt uitgelegd hoe de tool kan worden ingezet als feedback-instrument.
Opinie: De formatieve werkwijze
What's in the name? Er wordt in het onderwijs veel over formatieve toetsing gesproken. Stephanie Kruiper (Hogeschool Rotterdam) vraagt zich af of dat wel zo handig is. Roept de term niet juist ook veel verwarring op?
Formatief toetsen vraagt om teamwork
Leren van toetsen in de praktijk brengen vraagt om teamwork: gezamenlijk werk je aan een feedbackcultuur. Dominique Sluijsmans en Eric Entken introduceren het vijfde thema: feedbackcultuur.
Een feedbackcultuur kan niet zonder een goed toetsprogramma
Een samenhangend toetsprogramma is cruciaal wanneer het leren van toetsen en het werken aan de doorlopende ontwikkeling van studenten centraal komt te staan. Nienke Zijlstra en Wendy Peeters introduceren het vierde thema: programmatisch toetsen.
Formatieve strategieën in de les
Iedereen roept het, maar hoe realiseer je een goede formatieve toetspraktijk in de klas? Liesbeth Baartman en Gerdineke van Silfhout introduceren het tweede thema: formatieve strategieën.
De andere kant van feedback: Hoe studenten omgaan met feedback
Hoe komt het dat studenten de feedback van een docent niet herkennen en geen gebruik maken van de feedback? En nog beter, wat kunnen we er aan doen? Jorik Arts en Kim Dirkx introduceren het derde thema: feedback verwerken
Studenten betrekken bij summatieve toetsen
Studenten krijgen steeds meer een stem in onderwijs. Waarom niet ook in toetsen? Elly Vermunt en Veronica Bruijns introduceren het eerste thema: studenten betrekken.
De kracht van online peer feedback: Interview met Esther van Popta
Esther van Popta doet sinds een aantal jaren onderzoek naar de meerwaarde van het geven van online peer feedback en dan in het bijzonder vanuit het perspectief van de feedbackgever. We spraken Esther over haar eerste artikel, waarin ze een procesmodel presenteert voor het geven van online peer feedback.
Feedback op tentamens zonder barrières
Docenten zouden makkelijker en sneller moeten kunnen nakijken, en studenten zouden meer kunnen halen uit de feedback op hun tentamens. Twee studenten van de TU Delft bedachten hier een oplossing voor: Ans Delft.
Two stage exam: leren tijdens de toets
Wat als je studenten eerst een toets individueel laat maken en vervolgens dezelfde toets in kleine groepjes opnieuw laat maken? Er ontstaan meer inhoudelijke discussies, meer feedback, en een waardevolle leerervaring voor studenten.
Leren van toetsen: Docent en student zijn het nog niet eens
Waar docenten denken dat ze veel oog hebben voor feedback, herkennen studenten dit niet altijd. Anderzijds vinden studenten dat ze feedback goed verwerken, terwijl docenten vinden dat studenten de feedback negeren. Docent en student zijn het dus lang niet altijd eens met elkaar.
De docent maakt het verschil, ook bij feedback
Ank Jansen, docent van de Hogeschool Rotterdam, neemt ons mee in de belangrijkste uitkomsten van haar onderzoek naar feedbackvoorkeuren van studenten. Zoals ze zelf schrijft, een echte wake-up-call.
Onderzocht: inzet van formatieve asssessment door docenten in het hbo
Afgelopen jaar heeft Diana van Leeuwen onderzoek gedaan in opdracht van het Platform Leren van Toetsen naar de inzet van formatief toetsen door docenten van Avans Hogeschool. Ze heeft haar bevindingen overzichtelijk voor ons samengevat.
Cijfers en het gedrag van docenten
Doen cijfers ertoe? Dit is de titel van een video-bijdrage van mijn collega Heleen Westerman, op haar blog over diversiteit in klas. Een video met stof tot nadenken...
Het belang van balans tussen positieve en negatieve feedback: een onderwijsmythe?
Eén van de belangrijkste feedbackregels die vaak terugkeert is “zorg voor balans tussen positieve en negatieve feedback”. Maar… klopt dit wel? Wat verstaan we eigenlijk onder positieve en negatieve feedback? En wanneer is er balans?
Van toetscultuur naar feedbackcultuur: de summatieve toets in de ban
Een cursus wordt afgesloten met een summatieve toets. Het lijkt wel een wetmatigheid in het hbo. Maar waarom deze gewoonte? Opleidingen zouden juist toe moeten werken naar een feedbackcultuur: de summatieve toets in de ban!
Leren van toetsen en feedback in de (top)sportwereld
Ook in de sportwereld is toetsen en feedback cruciaal. Sporters kunnen hun prestaties verbeteren door hun snelheid, hartslag, of gescoorde punten te meten. Els Roskam-Pelgrim legt uit wat we kunnen leren van toetsen en feedback uit de (top)sportwereld.
Acceptatie bij peer assessment: Waarom studenten soms moeite hebben met een beoordeling door een medestudent
Eén van de eerste zorgen van docenten die willen gaan werken met peer assessment is de vraag of studenten de beoordeling door medestudenten wel zullen accepteren. Ontstaan er geen sociale conflicten als je studenten elkaar laat beoordelen?
Leren van geschreven feedback: een case study
Jorik Arts en Mieke Jaspers (Fontys Hogescholen) onderzochten schriftelijke feedback en percepties van studenten. Ze leggen uit wat hun belangrijkste bevindingen waren.
Leren van summatieve mc-toetsen: nieuwe toepassingen
Door de introductie van digitaal toetsen staan mc-toetsen weer volop in de belangstelling. Veronica Bruijns (HvA) introduceert een aantal nieuwe toepassingen van mc-toetsen, waardoor de leerwaarde van deze toetsen optimaal benut kan worden.
De kracht van beoordelingscriteria (deels) ontkracht?
Om goed te kunnen beoordelen is het van belang dat je kennis hebt van beoordelingscriteria, toch? Of toch niet... Martijn Leenknecht introduceert vergelijkend beoordelen. Een manier van beoordelen zonder criteria.
Het feedback-dilemma: de kloof tussen theorie en praktijk
Er is vanuit onderzoek al veel bekend over effectieve feedback, maar hoe breng je dit in praktijk? Marjolein van Loon (Avans Hogeschool) bespreekt een recent artikel, waarin tips en aanbevelingen worden gegeven over hoe je effectieve feedback in praktijk kunt brengen.
Toetsen doe je samen met studenten!
Betrek studenten bij toetsing! Elly Vermunt (Zuyd Hogeschool) legt uit waarom iedere docent dit zou moeten doen.
Onderwijs zonder cijfers
Waarom geven we cijfers? Deze vraag stelde docent Joe Bowen zich, en hij besloot cijfers geven in zijn onderwijs af te schaffen. Simone Kooij geeft een samenvatting van zijn argumentatie en ervaringen.
Toetsen gericht op de voortgang van studenten
Onlangs verschenen twee studies, gefinancierd door het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO), met interessante bevindingen over het inzetten van toetsen op een manier die het leren van studenten bevordert.
Leren van toetsen? Betrek studenten bij het toetsproces!
De discussie over hoe je kunt leren van toetsen wordt vaak gericht op de docent en de sturing die hij kan geven. Er wordt geredeneerd vanuit de docent, waarbij de student de externe partij is. Martijn Leenknecht pleit er voor om het om te draaien.
Toetsen en leren in een krachtige leeromgeving
Toetsen stuurt het leren. Daarom is het belangrijk na te denken over het 'wat', 'hoe' en het 'en nu?' Simone Kooij beschrijft hoe we kunnen toetsen in een krachtige leeromgeving.
Leren van feedback gaat niet vanzelf
Docenten van de opleidingen Bouwkunde en Engineering van de HZ University of Applied Sciences geven studenten in elk contactmoment en na elke summatieve toets feedback. Noortje van Glabbeek (HZ) legt uit hoe ze dit aanpakken.
Hoe kun je leren van toetsen?
Op welke manier kan toetsen en beoordelen een rol spelen in het stimuleren van de ontwikkeling van studenten tot bekwame professional? Wat werkt wel en niet binnen de context van het hbo? Simone Kooij legt het uit.
Wat is het Platform Leren van Toetsen?
Het ‘Platform Leren van Toetsen in het hbo’ is een uniek samenwerkingsverband tussen enkele hogescholen en de afdeling Educatie van [...]
Dit werk valt onder een Creative Commons Naamsvermelding-NietCommercieel-GelijkDelen 4.0 Internationaal-licentie.
