Leren van vergelijken: leerzaam en efficiënt

Marieke Kloek (Hogeschool Rotterdam)

Studenten kunnen veel leren van feedback, maar feedback geven kost veel tijd en studenten gebruiken de feedback lang niet altijd. David Nicol presenteerde tijdens het SLO congres over formatieve evaluatie op 15 november 2021 een nieuwe invalshoek die hierbij behulpzaam kan zijn. Nicols nieuwe invalshoek is: laat studenten hun eigen werk vergelijken met verschillende bronnen, bijvoorbeeld met een model of met een verslag over een ander onderwerp. Dit werkt omdat het bij het leren van feedback altijd gaat om een intern proces, waarbij de student feedback genereert op basis van een vergelijking met externe en interne informatie. Er is dus niet persé sprake van commentaar van een docent. Ook met behulp van informatieve bronnen kunnen studenten feedback genereren.

David Nicol is onderzoeker bij de Adam Smith Business School van de University of Glasgow. Hij doet al langer onderzoek naar feedback en kwam tot het inzicht dat juist het proces van vergelijken zo belangrijk is. Vanuit dat inzicht heeft hij een werkwijze ontwikkeld die zelfstandig leren van studenten bevordert en efficiënt is voor docenten. Hieronder geef ik een beschrijving van die werkwijze, maar eerst ga ik kort iets dieper in op het concept Inner feedback.

Inner feedback
Voor studenten (en mensen in het algemeen) is zichzelf vergelijken met wat ze zien, horen en lezen een vanzelfsprekende activiteit. Denk aan: Hij ziet er netter uit dan ik. Met het standpunt uit de krant ben ik het eens. Ik kan harder lopen dan zij. Zichzelf vergelijken is dus een werkwijze die studenten gemakkelijk toepassen. Dat vergelijken leidt tot informatie en als de student die informatie interpreteert leidt dat tot ‘Inner feedback’, dus tot feedback die een student zichzelf geeft op basis van een vergelijking tussen wat de student al weet of kan en nieuwe informatie.

Minuut 9.50 in David Nicol over de leerling als feedbackgenerators – SLO

De werkwijze van Nicol
Het genereren en gebruiken van Inner feedback vormt het hart van de werkwijze van Nicol. De werkwijze van Nicol bevordert dat studenten hun eigen gedrag of hun eigen werk vergelijken en de informatie die dat oplevert interpreteren. Om dit te realiseren is het nodig dat de docent dit proces bewust inbouwt in zijn of haar onderwijs. In onderstaand kader staat beschreven hoe dat kan.

Nicol legt de nadruk op vier aspecten: studenten doen eerst iets zelf, studenten vergelijken met verschillende bronnen, het leren van de student staat centraal en studenten expliciteren wat ze leren. Hieronder ga ik in op deze vier aspecten.

Studenten doen eerst iets zelf. Ze hebben dus iets gedaan wat ze kunnen vergelijken en verbeteren. Het kan gaan om een grote opdracht, maar ook om het maken van een mindmap of checklist of om het oplossen van een opgave. Het uitvoeren van die opdracht kan wel worden ingeleid door uitleg, toelichting bij een rubric en/of het geven van voorbeeldwerken, zodat studenten een goed beeld hebben van wat er van hen verwacht wordt.

Studenten vergelijken hun werk met verschillende bronnen, één bron tegelijk (Nicol, 2021). Elke bron geeft studenten een andere invalshoek om hun eigen werk te verbeteren. Bronnen kunnen producten van andere studenten zijn, maar het heeft de voorkeur dat studenten (ook) bronnen gebruiken met een andere vorm of inhoud. Dus als studenten een tekst schrijven, vergelijken ze dat met een video, schema of rubric. Als studenten een plan schrijven voor X vergelijken ze dat met een plan voor Y. Als studenten een praktijkopdracht uitvoeren vergelijken ze die met een theorie. Als studenten een theorie beschrijven, vergelijken ze die met een praktijkvoorbeeld. Door het verschil in vorm letten studenten op andere aspecten, bijvoorbeeld aanpak, inhoud, onderbouwing of wijze van formuleren. Elke bron levert een andere vergelijking op en juist doordat studenten een aantal vergelijkingen doen, leren ze veel.

Het gaat om het leren van studenten. Het werk van de student is niet het doel. De bronnen die de docent kiest voor studenten om zich mee te vergelijken, leiden tot een vergelijkingsproces dat bijdraagt aan een doelgericht leerproces. Denk bij doelen vooral (ook) aan kritisch denken, analytisch denken, probleem oplossen, verschillende perspectieven zien, creatief denken.

Studenten expliciteren wat ze leren. Studenten wordt na elke vergelijking gevraagd op te schrijven wat ze leren van een bron, zodat ze bewust leren. Het belang van dit echt opschrijven benadrukt Nicol extra in zijn artikel. Het verhoogt de transfer naar nieuwe situaties (Nicol, 2021). Het expliciteren wordt, aanvullend op schrijven, ook versterkt door studenten met elkaar in gesprek te laten gaan over de bron en hun conclusies over wat ze hebben geleerd.

Onderstaand figuur geeft een illustratie. Studenten proberen het probleem eerst zelf op te lossen. Vervolgens vergelijken studenten hun eigen werk met een video waarin de docent uitleg geeft en met een flowchart voor het oplossen van een probleem. Ze schrijven op wat ze geleerd hebben en verbeteren hun eigen werk. De docent volgt wat studenten geleerd hebben. Na een paar van deze ‘loopings’ kan de docent klassikale of individuele feedback geven op basis van wat studenten schrijven over wat ze geleerd hebben. Het gaat niet om het goede antwoord, maar om hoe de studenten de problemen oplossen.

Minuut 46.00 in David Nicol over de leerling als feedbackgenerators – SLO

Effect van de werkwijze van Nicol
Nicol benadrukt dat deze werkwijze nieuw is en heel leerzaam. Studenten leren zelf feedback te genereren en kunnen dat proces toepassen in nieuwe contexten (transfer). Dit draagt bij aan zelfregulatie en ook aan zelfvertrouwen.

Docenten krijgen betere diagnostische informatie over het leren van studenten: wat kunnen studenten? Wat hebben studenten nodig? Welk commentaar hebben ze specifiek nodig? Docenten geven dus wel feedback, maar heel gericht en pas na een paar vergelijkingsrondes.

Efficiënt, vooral bij grote groepen studenten
Behalve dat de werkwijze bijdraagt aan het leerproces van de student, is het ook een efficiënte werkwijze, vooral bij grote groepen studenten. Studenten verzamelen meer en meer gevarieerde feedback door deze vergelijk-methode dan wanneer ze alleen commentaar krijgen van een docent of van peers. De docent geeft wel (klassikale) feedback maar besteedt vooral tijd aan het ontwerpen van het proces (Zie kader 2 – Stappen bij het feedbackproces van Nicol) en aan het kiezen van geschikte bronnen die aansluiten bij die doelen en het niveau.

Conclusie
De werkwijze van Nicol sluit aan bij wat studenten al goed kunnen (zichzelf vergelijken) en helpt ze bij het genereren van feedback. Ze leren daarmee een proces waarmee ze hun product of handelen kunnen verbeteren en dat ze ook kunnen toepassen in nieuwe contexten. De investering voor docenten is beperkt, vooral in situaties waarin de docent voorheen veel tijd investeerde in het geven van feedback en bij grote groepen studenten. Daarmee is de werkwijze van Nicols een waardevolle aanvulling op de didactische aanpakken die een docent kan kiezen. Ik hoop dat ook docenten bij Nederlandse hogescholen gaan experimenteren met deze werkwijze.

In aanvulling op Nicols zie ik veel mogelijkheden om met de huidige digitale tools, bijvoorbeeld Feedback Fruits, efficiënt te volgen wat studenten doen, zonder dat de docent elke student persoonlijke feedback geeft. Zo’n tool geeft een docent namelijk snel overzicht over wat de studenten hebben gedaan.

Meer informatie:
De webinar en een blog over de webinar: David Nicol over de leerling als feedbackgenerators – SLO

Een korte video (van 15 minuten) met uitleg en voorbeelden van Davis Nicol: https://www.youtube.com/watch?v=rh-MNcnIe7E

Het artikel dat ten grondslag ligt aan het webinar: Nicol, D. (2021). The power of internal feedback: exploiting natural comparison processes, Assessment & Evaluation in Higher Education, 46:5, 756-778, DOI: 10.1080/02602938.2020.1823314

Een blog met korte praktische toepassingen: Guiding learning by activating students’ inner feedback | THE Campus Learn, Share, Connect (timeshighereducation.com)

Een toolkit met voorbeelden en extra uitleg: Nicol, D. (2022). “Turning Active Learning into Active Feedback”, Introductory Guide from Active Feedback Toolkit, Adam Smith Business School, University of Glasgow. DOI: 10.25416/NTR.19929290

Uitgelichte afbeelding van charlesdeluvio via Unsplash