Feedbackcultuur: Een groot begrip om klein mee te beginnen
Els Roskam-Pelgrim (Avans Hogeschool) en Martje Köhlen (Hogeschool Rotterdam)
Toch wel bijzonder dat iedereen zo zijn ideeën of zelfs ambities heeft bij het woord ‘feedbackcultuur’, terwijl slechts weinig van ons ook daadwerkelijk al daar zijn of precies kunnen uitleggen wat ermee bedoeld wordt. Een feedbackcultuur willen we blijkbaar allemaal, maar wat is het eigenlijk? En misschien nog belangrijker: hoe kom je daar?
Zo begonnen wij in 2017 met de verdieping van het begrip, met als startpunt het kwalitatieve bacheloronderzoek van Marieke van der Linden , waarin zij concludeerde: “Feedbackcultuur is een dynamisch interrelationeel concept waarin continu dialogische, persoonlijke en in grote mate positieve feedback gegeven wordt en waarin er sprake is van intensieve samenwerking op docent,- en bestuursniveau”
De meest opvallende bevinding die we sindsdien hebben gedaan, is dat als je met de reuzen uit het veld in gesprek gaat over feedbackcultuur, iedereen hier een andere term voor gebruikt. In eerdere blogs hebben we besproken wat Henk Galenkamp & Jaap Versfelt, Andy Hargreaves, Joseph Kessels, Wim Gijselaers en Filip Dochy verstaan onder een feedbackcultuur. En wat blijkt? Of we het nu hebben over een verbetercultuur, professionele (school)cultuur, (positieve) leercultuur of een cultuur waarin feedbackdialogen centraal staan, in grote lijnen hebben we het over hetzelfde.
Waar hebben we het over als we het hebben over een feedbackcultuur?
In een feedbackcultuur staat de samenwerking centraal, met als doel de ontwikkeling van de student. Onder een samenwerking wordt het proces verstaan waarbij mensen gezamenlijk werken aan, en collectieve verantwoordelijkheid dragen voor, een taak. Om daadwerkelijk een verbetering te bereiken, benadrukt Hargreaves echter dat we professioneel moeten samenwerken, met een focus op kwaliteit en meerwaarde, en samen moeten professionaliseren. Wat hij hieronder verstaat, vinden we ook terug bij onder andere Kessels en Galenkamp. Zij wijzen ons erop dat het in een samenwerking belangrijk is om vooral elkaars verschillen te waarderen, om van elkaar te kunnen leren. Om onze gezamenlijke taak, de ontwikkeling van studenten, tot een goed einde te brengen, is het namelijk belangrijk om elkaars kwaliteiten te benutten en dus onderlinge verschillen hierin te onderkennen. Dit samenwerken vraagt investering in het geven en ontvangen van feedback en continu leren (Hargreaves), voor zowel student als collega’s. Ook de leidinggevende moet zich hier kwetsbaar in opstellen en zelf het voorbeeld zijn van dit continue leren, aldus Dochy en Gijselaers.
Dochy benadrukt het belang van het inzetten van feedbackdialogen om goede samenwerking te ondersteunen, zowel in gesprekken tussen student en docent over de ontwikkeling van de student als in teamontwikkeling van collega’s onderling. Hargreaves, Kessels en Gijselaars benoemen dialoog ook in het belang van teamontwikkeling. De dialoog zorgt ervoor dat docenten samen professionaliseren en in gesprek gaan over het gemeenschappelijke doel dat ze hebben, en of we met z’n allen op de juiste weg zijn om dat te bereiken. Hargreaves noemt de dialoog ter bevordering van de onderlinge verhoudingen, waarbij je met oprechte belangstelling naar elkaar luistert en samen de diepgang opzoekt. Of zoals Gijselaers stelt; ‘Good teams feel like a family’, waarmee hij doelt op de psychologische veiligheid die hierdoor kan ontstaan.
Interessant zijn de verschillende richtingen die benoemd worden ten aanzien van waar deze dialogen en feedback over moeten gaan. In de definitie van Van der Linden (2017) geeft ze aan dat het gaat over ‘in grote mate positieve feedback’. Kessels onderschrijft wat Van der Linden stelt, en geeft ons mee dat verbeterpunten slechts naar voren moeten worden gebracht als de feedbackontvanger heeft aangegeven daarvoor open te staan. Gijselaers zet daar tegenover dat teamleden doorlopend met elkaar in gesprek moeten zijn over gemaakte fouten. Dit lijkt een tegenstelling, maar de overeenkomst in alles wat hierover gezegd is, is dat het neerkomt op de onderling gemaakte afspraken over het geven en ontvangen van feedback. Essentieel is dat de feedback die gegeven wordt, constructief en kritisch is, en plaatsvindt in dialoog, zodat je er samen van kunt leren.
Hoe krijgen we een feedbackcultuur dan voor elkaar?
Nu we beter weten wat een feedbackcultuur is, doemt de vraag op hoe we tot zo’n cultuur komen of kunnen behouden. De definitie van feedbackcultuur is een nog redelijk abstracte beschrijving, waar je samen invulling aan moet geven. Van de reuzen in het veld hebben we geleerd dat professioneel samenwerken, en (feedback)dialogen namelijk niet zomaar ontstaan. De reuzen in het veld stellen unaniem dat het werken aan een feedbackcultuur vraagt dat je continu met elkaar in gesprek bent over wat je doet, waarom je dit doet en hoe je dit aanpakt, zodat je elkaar hierop kunt aanspreken en het leren van fouten wordt gestimuleerd. Om een feedbackcultuur te bereiken, is het volgens hen bovendien essentieel dat iedereen – zonder uitzondering – betrokken is. Iedereen moet zich hierin opstellen als leider en het goede voorbeeld geven als het gaat om communicatie. Zij stellen dat het consequent doorvoeren van deze werk- en omgangswijze zit in beleid en maatregelen waar het team mee werkt, zoals de taken verdelen en vertrouwen op elkaars professionele oordeel. Het zit ook in zaken als een curriculum dat dialoog en samenwerking met studenten ondersteunt, dus geen dichtgetimmerd curriculum, maar een curriculum waarin de student de vrijheid heeft om te experimenteren en fouten te maken (zie ook het blog van ons themagroepslid Dominique Sluijsmans). Hiermee aan het werk gaan kan groot en expliciet, met een systematiek zoals Versfelt’s Stichting leerKRACHT, maar het zit ook in kleine zaken, zoals de manier waarop je met elkaar omgaat en samen de gemeenschappelijke waarden en doelen bewaakt.
Dit klinkt allemaal heel groots, en dat realiseren onze reuzen in het veld zich ook. Stuk voor stuk geven zij daarom de tip om vooral gewoon te beginnen, met kleine stapjes. Een cultuuromslag maak je niet in een week, dat kost tijd.
Leden van de themagroep feedbackcultuur:
Els Roskam-Pelgrim (Avans Hogeschool)
Dominique Sluijsmans (eigen titel)
Heleen Baarslag (Saxion)
Eric Entken (eigen titel)
Marjo Maas (Hogeschool van Arnhem en Nijmegen)
Martje Köhlen (Hogeschool Rotterdam)
Lees ook de andere blogs uit deze serie:
Feedbackcultuur: Een groot begrip om klein mee te beginnen
Toch wel bijzonder dat iedereen zo zijn ideeën of zelfs ambities heeft bij het woord ‘feedbackcultuur’, terwijl slechts weinig van ons ook daadwerkelijk al daar zijn of precies kunnen uitleggen wat ermee bedoeld wordt. Een feedbackcultuur willen we blijkbaar allemaal, maar wat is het eigenlijk? De themegroep 'feedbackcultuur' ging op onderzoek uit en Els Roskam-Pelgrim en Martje Köhlen vatten hun bevindingen samen in dit blog.
7 tips voor de ontwikkeling van een feedbackcultuur
De themagroep ‘feedbackcultuur’ onderzoekt op basis van een reeks interviews hoe het thema leeft bij een aantal ‘reuzen’ uit het veld, zodat wij op hun schouders kunnen gaan staan. Midden in de Coronatijd spraken Eric Entken en Marjo Maas met Filip Dochy - hoogleraar Corporate Learning en een van de drijvende krachten achter High Impact Learning that Lasts (HILL) - over voorwaarden om een feedbackcultuur te realiseren. Hij doet in het gesprek wat we van hem gewend zijn: een paar stevige statements over hoe we een feedbackcultuur in onderwijs dichterbij zouden kunnen brengen.
Leren versus presteren: Op naar een positieve leercultuur
De themagroep ‘feedbackcultuur’ onderzoekt op basis van een reeks interviews hoe het thema leeft bij een aantal ‘reuzen’ uit het veld, zodat wij op hun schouders kunnen gaan staan. Eind 2020 spraken Dominique Sluijsmans, Martje Köhlen, en Els Roskam-Pelgrim met Joseph Kessels, o.a. emeritus hoogleraar Human Resource Development (Universiteit Twente en de Open Universiteit). Samen met Cora Smit startte hij in 1977 Kessels & Smit - The Learning Company, een internationaal advies- en onderzoeksbureau op het gebied van opleiden, leren en ontwikkelen van mensen in hun werk. Hij schetst een mooie stip op de horizon, waarbij studenten en docenten vrij zijn om te vliegen en niet hoeven fladderen in een kooitje. In dit blog delen Dominique, Martje, en Els de inzichten die zij opdeden in het gesprek met Joseph.
Zachte factoren met harde consequenties: Over het leren van fouten in organisaties
De themagroep ‘feedbackcultuur’ onderzoekt op basis van een reeks interviews hoe het thema leeft bij een aantal ‘reuzen’ uit het veld, zodat wij op hun schouders kunnen gaan staan. Onlangs spraken Dominique Sluijsmans en Martje Köhlen met Wim Gijselaers, hoogleraar onderwijskunde aan de Universiteit van Maastricht, over professionele ontwikkeling en leiderschap in organisaties. Over waarom slimme mensen toch fouten kunnen blijven maken, zonder ervan te leren, en wat wij dáárvan kunnen leren.
Samen werken aan collectieve professionaliteit
Zeker in deze tijd, waarin we niet meer kunnen terugvallen op onze routines en gewoontes, ligt de manier waarop we met onze collega’s en andere betrokkenen samenwerken, en met name de voor- en nadelen van deze manier van samenwerken, onder een vergrootglas. Meer dan ooit blijkt een feedbackcultuur binnen je team, en professioneel gedrag van alle betrokkenen, van belang. In dit blog bespreken Eric Entken en Martje Köhlen Andy Hargreaves’ visie op professionaliteit, aan de hand van zijn recent gepubliceerde boek ‘Samen werken aan professionaliteit’ (2019). Waar moet je mee ophouden, doorgaan en beginnen, om met elkaar meer professioneel gedrag te gaan vertonen en te ontwikkelen richting een feedbackcultuur?
Durven te leren van elkaar: Naar een definitie van feedbackcultuur in het hoger beroepsonderwijs
In het hbo vragen wij van studenten dat ze een lerende houding hebben. Dit betekent dat zij open staan voor feedback, dat zij een actieve rol aannemen en dat zij verantwoordelijkheid dragen voor hun leerproces. De recente inzichten over formatief handelen en feedback bieden docententeams didactische handvatten om hier in hun onderwijs een bijdrage aan te leveren. Maar als we willen toewerken naar een cultuur waarin we met studenten meer formatief werken, wat vraagt dat dan van de cultuur binnen de opleiding? De themagroep feedbackcultuur ging op onderzoek en interviewde Jaap Versfelt en Henk Galenkamp.
Dit werk valt onder een Creative Commons Naamsvermelding-NietCommercieel-GelijkDelen 4.0 Internationaal-licentie.
