Hoe de kracht van feedback ook het gebruik ervan ondermijnt: de rol van kwetsbaarheid

Martijn Leenknecht (HZ University of Applied Sciences)

Feedback wordt wel gezien als de motor voor leren, toch weten we ook dat leren van feedback niet vanzelf gaat. De laatste jaren is er steeds meer aandacht voor de rol van studenten en de feedbackgeletterdheid die zij nodig hebben om feedback te verwerken. Het besef groeit dat feedback omarmen ook een sociale uitdaging is. Elizabeth Molloy en Margeret Bearman (2019) spreken over een spanningsveld tussen je kwetsbaar op durven stellen en je van je beste kant willen laten zien. Zij zijn van mening dat docenten hierin het juiste voorbeeld moeten geven.

Feedback roept emoties op. In een eerder blog, beschreef ik dat we studenten hierop moeten voorbereiden én moeten uitrusten om met deze emoties om te gaan. We moeten werken aan de feedback veerkracht van de student. Want het ontvangen van negatieve feedback is nu eenmaal minder motiverend dan het ontvangen van positieve feedback. Het moet duidelijk zijn dat fouten maken erbij hoort. Dit vraagt om een feedbackcultuur waarbij studenten kunnen leren van situaties waarin ze iets fout hebben gedaan.

Onderzoekers Molloy en Bearman concluderen dat dit makkelijker is gezegd dan gedaan. Het zit niet in de aard van mensen om zich in een groep of ten overstaan van anderen kwetsbaar op te stellen. We willen ons juist van onze beste kant laten zien. Ze refereren daarbij naar het sociologische concept face van Erving Goffman. Face is het beeld dat we van onszelf hebben, gebaseerd op signalen die we krijgen uit onze sociale omgeving. In een blog over peer assessment beschreef ik al hoe “anderen en hun acties een spiegel zijn die laat zien wie we zijn en hoe we presteren”.

We hebben in iedere sociale omgeving een andere face en het opbouwen van deze reputatie is stapje bij stapje gegaan. Het punt is volgens Molloy en Bearman dat als het even kan, we het liefste onze reputatie beschermen, ook al lopen we daardoor een kans mis om te leren. En je kwetsbaar opstellen is bij uitstek een actie die ten koste kan gaan van je reputatie of geloofwaardigheid. Als jij graag wordt gezien als een pientere student, maar in het verleden bent opgeklommen van vmbo, mbo, naar hbo, dan is jouw ‘face’ als pientere student (hoe jij denkt dat anderen jou zien) wellicht nog niet zo sterk, en zal je minder snel een vraag stellen uit angst dat je dom overkomt. Maar ook iemand die altijd goed presteert, zal na een misser wellicht minder geneigd zijn om lang stil te staan bij waar het mis ging, omdat dit een bedreiging vormt voor de face van goede student. Beide studenten lopen op deze manier leermomenten mis.

Ook voor docenten kan het lastig zijn om zich kwetsbaar op te stellen. Word je nog wel gezien als de expert, als je laat zien dat je ook fouten maakt? Met name in de medische wereld, waar Molloy en Bearman werkzaam zijn, speelt dit een rol, maar ook hbo-breed profileert de docent zich wellicht liever als expert dan als iemand die weleens fouten maakt. Toch zijn het de docenten die volgens Molloy en Bearman het goede voorbeeld moeten geven. Zij moeten model staan voor de student in wat de onderzoekers noemen ‘intellectual candour’, oftewel intelligente openhartigheid. Het is een vorm van ‘think out loud’, dus hardop denken, met als doel om ervan te leren. Bij deze techniek neemt de docent de studenten mee in denkstappen of –fouten die hij of zij zelf heeft gemaakt. Op deze manier kan de docent bouwen aan vertrouwen in de groep en aan een cultuur waarin feilbaarheid erkent wordt, aldus Molloy en Bearman. Ook in een docententeam onderling kan openhartigheid bijdragen aan een feedbackcultuur en hierin heeft juist het management een voorbeeldrol, concludeerden Martje Köhlen en Heleen Baarslag na een bezoek aan de Mariaschool.

De intelligente openhartigheid moet eerlijk en oprecht zijn, anders verliest het zijn kracht. De docent moet dus voorkomen dat de openhartigheid onecht is. De onderzoekers noemen dat valse openhartigheid. Een docent die bijvoorbeeld geen waargebeurde situatie beschrijft, of een situatie met een happy ending kiest, of een situatie beschrijft waarin hij of zij niet zelf de fout maakte, een veelgemaakte fout kiest, of een fout beschrijft die niets te maken heeft met de leerdoelen waaraan wordt gewerkt. Allemaal voorbeelden van valse openhartigheid.

Ook voor docenten is het bewust tonen van hun kwetsbaarheid en feilbaarheid geen makkelijke opgave, maar het kan studenten aanmoedigen om ook de kansen op leerervaringen te omarmen. Molloy en Bearman beschrijven het als balanceren tussen kwetsbaarheid en reputatie. Intelligente openhartigheid kan studenten helpen in het ontwikkelen van hun feedbackgeletterdheid en het gebruiken van en zoeken naar feedback vergroten. Zeker de moeite waard dus, om zelf ook eens na te denken over leerervaringen die je hebt gehad en om je studenten hierover te vertellen in je lessen.

Referenties

Molloy, E., & Bearman, M. (2019). Embracing the tension between vulnerability and credibility: ‘intellectual candour’ in health professions education. Medical Education, 53, 32-41. https://doi.org/10.1111/medu.13649

Foto van Jesse Bowser via Unsplash