Vier tips voor teamontwikkeling in formatief evalueren

Door: Ank Jansen & Eline van Hamersveld (Hogeschool Rotterdam)

Hoe begeleid je als toetsexpert je collega’s in hun professionalisering in formatieve evaluatie? Wij, Eline en Ank, twee leden van de toetscommissie bij de opleiding Communicatie van de Hogeschool Rotterdam, delen graag onze ervaringen tot nu toe. We starten in september 2019 met een nieuw curriculum waarin formatieve evaluatie ingebed is. In februari 2019 zijn we begonnen met een professionaliseringstraject. Dit zijn onze tips!

We merken dat het inbedden van formatieve evaluatie in het huidige onderwijs meer voeten in de aarde heeft dan vooraf gedacht. Het ‘presteren’ zit zo in ons systeem, plaats maken voor ‘leren’ kost energie en tijd. Hoewel wij dit niet bewust gedaan hebben, is het dus slim om professionalisering als cultuurverandering te zien. Bij cultuurverandering gaat het om ingesleten gedrag duurzaam te veranderen. Een handig hulpmiddel hierbij zijn de veranderkleuren van Koeleman (Orange Otters, 2018). Er zijn zeven kleuren die elk een type veranderstrategie weergeven. Je kiest een kleur (of combinatie van kleuren) die past bij je organisatie en je doelen, zodat je daarmee je professionaliseringstraject kan inrichten.

Achteraf bezien hebben wij een groene veranderstrategie gevolgd. Dit houdt in dat we inzetten op ontwikkeling, de verandering faciliteren in plaats van opleggen en begeleiding bieden. Denk hierbij zijn trainingen, discussies, feedback en kennis delen. Het belangrijkste voordeel is dat het een bottom-up benadering is en dat docenten er autonoom mee aan de slag kunnen. De keerzijde is dat het ook vrijblijvend is en dat het daarom een uitdaging is de aandacht vast te houden.

“Een motorreparatie tijdens de vlucht.” Zo beschrijft een docent het veranderen van zijn lesroutine in Wiliam & Leahy (2018). Het is altijd moeilijk om gewoontes te veranderen, laat staan als je voor de klas staat. Daarom is het belangrijk om de professionalisering in formatieve evaluatie klein te houden. Docenten hebben geen gebrek aan kennis, ze hebben gebrek aan ondersteuning bij het integreren van ideeën in de dagelijkse praktijk, aldus Wiliam & Leahy (2018). Ons ontwikkelingstraject beslaat daarom twee onderwijsperiodes. Elke periode kiest elke docent één techniek die hij oefent in één klas. De docent schrijft zijn aanpak op én nodigt een collega uit in één les om feedback te geven op die ene techniek. Dit maakt het klein en concreet.

We zitten nog middenin het traject, maar docenten geven terug dat zelfs kleine veranderingen goede verbeteringen opleveren. Bijvoorbeeld een docent die de studenten summatief moest beoordelen tijdens een presentatie. Zij heeft hier een formatief element aan toegevoegd, door studenten elkaar verplicht inhoudelijke vragen te laten stellen op basis van de beoordelingscriteria. Dit leverde goede inhoudelijke gesprekken op tussen de studenten onderling. De docent kon zo goed horen wat al goed ging en wat beter kon. De docent kon zo bijsturen en de studenten gebruikten hun nieuwe inzichten in hun eindverslag (ook summatief). Studenten vonden dit heel waardevol.

Als je bijeenkomsten met je team organiseert over formatieve evaluatie, zet dan zelf de technieken ook in! Zo ervaren je collega’s direct de waarde en geef je voorbeelden van geschikte technieken. Er zijn best ook wat materialen beschikbaar, in het boek van Wiliam & Leahy (2018), maar natuurlijk ook in de toolkit formatief toetsen. Wij hebben het kaartspel Gezamenlijke taal creëren gebruikt, een erg inspirerende werkvorm!

Docenten hebben nu een duidelijker beeld van wat formatieve evaluatie is.

Geef je collega’s de ruimte aan te haken op een manier die bij hen past. Wij hebben gekozen voor vier manieren van kennisdelen en inspireren:

• Per onderwijsperiode een teambijeenkomst, waarbij we met een grote groep docenten het gesprek aangaan en/of oefenen;
• Wekelijks een meet-up, waarbij docenten aan kunnen schuiven om mee te praten en/of een vraag kunnen stellen;
• De inzichten uit die meet-ups delen we fysiek in onze gemeenschappelijke ruimte én online in onze Facebookgroep;
• In de Facebookgroep worden ook artikelen of tips over formatieve evaluatie gedeeld.

Niet altijd wordt er deelgenomen of gereageerd, maar elke communicatie-uiting is ook een herinnering.

Bronnen
Orange Otters (2018). De 7 veranderkleuren in een schema. Gedownload op 16 mei 2019 van https://www.orangeotters.nl/portfolio/nieuw-schema-kleurenleer/.

Wiliam, D. & Leahy, S. (2018) Formatieve assessment integreren in de praktijk (Schoemaker Vertalingen, Vert.). Rotterdam: Bazalt Educatieve Uitgaven.