Toetsen gericht op de voortgang van studenten

Door Simone Kooij (onderwijsadviseur Hogeschool Rotterdam)

Onlangs verschenen twee studies, gefinancierd door het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO), waarin ik interessante bevindingen tegen kwam over het inzetten van toetsen op een manier die het leren van studenten bevordert. Hoewel beide studies niet specifiek gericht zijn op het hbo, bevatten ze toch interessante resultaten die ik wil delen. Uit beide onderzoeken haal ik de boodschap: richt je op de voortgang van de individuele student!

Onderwijs verbeteren door te kijken naar de voortgang van leerlingen

Deze reviewstudie geeft een overzicht van factoren die van belang zijn bij het inzetten van formatief toetsen in de praktijk. Natuurlijk is de kwaliteit van de toets (of opdracht) als leermiddel van belang. Hierbij gaat het om voorwaarden die ervoor zorgen dat studenten leren van de toets. De toets moet betekenisvol zijn en aansluiten bij het curriculum, leerdoelen en het niveau van studenten. De toets moet feedback opleveren voor de student.
Naast de toets zijn andere aspecten van belang bij de vormgeving van formatief toetsen in de praktijk:

• • De docent: moet formatief toetsen kunnen integreren in het onderwijs, feedback kunnen geven, kunnen samenwerken en de student kunnen betrekken bij het toetsproces. Ook moet de docent de resultaten van formatieve toetsactiviteiten kunnen interpreteren en gebruiken om het lesgeven en leren van studenten te verbeteren. Hij moet goede feedback kunnen geven.
  • De student: moet een actieve rol hebben in het toetsproces, zodat motivatie verhoogt en leerprestaties verbeteren. Studenten moeten hun eigen en andermans werk van feedback kunnen voorzien, erop reflecteren en verbeterpunten en vervolgstappen kunnen benoemen. Ook moeten studenten zich bewust worden van de formatieve functie, aangezien zij in eerste instantie vaak vanuit summatief perspectief naar toetsing kijken.
  • De context: een toetscultuur in de school waarin het verbeteren van onderwijs centraal staat, leiderschap, faciliteren in tijd en middelen en faciliteren in professionalisering is van belang. Ook moeten overheidsregelingen en beleid formatief toetsen ondersteunen.

NRO – Onderwijs verbeteren door te kijken naar de voortgang van leerlingen -reviewstudie

Aanpak gericht op inzet en vooruitgang motiveert

 Dit onderzoek gaat in op motivatie en prestatie tussen lerenden die in sociaal-economisch en etnisch opzicht verschillen. Het onderzoek werkt met de Achievement Goal Theory. Deze theorie onderscheidt verschillende instructiewijzen die ofwel gericht zijn op prestaties of individuele vooruitgang van lerenden. Een prestatiegerichte aanpak is gericht op cijfers en het onderling vergelijken van lerenden. Een leergerichte aanpak beoordeelt prestaties vanuit inzet en voortuitgang ten opzichte van eerdere prestaties. Docenten in het onderzoek gaven aan dat het schoolsysteem erg gericht is op toetsen en cijfers, waardoor het lastig is om te sturen op intrinsieke motivatie van studenten. Het triggert een prestatiegerichte benadering. Een leergerichte benadering blijkt echter positiever voor de motivatie en prestaties van lerenden uit alle sociaal-economische en etnische groepen. Hierbij hoeven toetsen niet vermeden te worden, maar worden zij niet als doel maar als middel beschouwd. Het gaat om het gebruik van toetsresultaten in het verdere leerproces.
Praktijkaanbevelingen:

• Leg geen nadruk op cijfers. Gebruik toetsen en cijfers als middel om te reflecteren.
  Bijv: studenten bekijken aan de hand van toetsresultaten welk element uit de leerdoelen ze lastig vinden, en gaan zich daar vervolgens verder in verdiepen en ontwikkelen.
• Richt je op individuele vooruitgang en inzet van studenten
  Bijv: een student die moeite heeft met een bepaald vak, en voor de vorige toets een 5,5 had, haalt nu een 6,5. De docent complimenteert hem met deze vooruitgang.

NRO – Aanpak gericht op inzet en vooruitgang motiveert elke leerling beter dan focus op prestaties -reviewstudie