Leren van toetsen: Docent en student zijn het nog niet eens

Martijn Leenknecht (HZ University of Applied Sciences)

In elk onderzoek dat ik voorbij zie komen over percepties van (leren van) toetsen valt het me weer op: docenten en studenten zijn het vaak niet met elkaar eens. De docenten denken dat ze veel oog hebben voor feedback en leren van toetsen, maar studenten herkennen dit niet. Anderzijds vinden studenten dat ze feedback goed verwerken, maar docenten zijn juist van mening dat studenten de feedback negeren. Kortom, de percepties komen niet bepaald overeen.

Een mooi voorbeeld is het onderzoek van Mulliner en Tucker uit 2016. Zij legden 194 studenten en 26 docenten van de School of Built Environment uit Liverpool en vragenlijst voor over feedback. De meest in het oog springende verschillen vonden zij bij de categorie vragen over betrokkenheid en interesse in feedback. Waar 50 tot 70 procent van de docenten vond dat studenten feedback niet of nauwelijks lezen en gebruiken, vond juist 75 tot 90 procent van de studenten dat ze dit altijd of vaak doen.

Ook in eigen land wordt onderzoek gedaan naar percepties van feedback en formatief toetsen. Christel Wolterick en collega’s onderzochten de inzet van formatief toetsen aan de hand van de vijf strategieën van Black en Wiliam (2009). Het onderzoek vond plaats op 15 scholen, onder 434 docenten en 515 leerlingen. Opvallend resultaat bij dit onderzoek is dat docenten gemiddeld een stuk positiever zijn over de inzet van de strategieën dan de leerlingen. Vooral de frequentie van klassikale discussies en het gelegenheid bieden voor het stellen van vragen wordt door docenten hoger ingeschat dan door de leerlingen.

Iris Böhm onderzocht afgelopen jaar namens het Platform Leren van Toetsen de interpretatie van feedback door studenten. Alle 48 hbo-studenten gaven hun interpretatie van negen feedbackopmerkingen. Drie van deze opmerkingen waren bedoeld als feed-up, drie als feed-back, en drie als feed-forward. Feed-back werd het vaakst herkend zoals het was bedoeld, maar feed-up en feed-forward bleken moeilijker ter herkennen voor studenten. De opmerkingen die als feed-up waren bedoeld werden zelfs in 55 procent van de gevallen als feed-forward geïnterpreteerd.

Allemaal leuk en aardig, maar wat zeggen deze onderzoeken ons? Waarom kijken we naar percepties van leren van toetsen? Het gaat er ons niet om dat studenten per se weten of kunnen benoemen wat docenten aan het doen zijn in didactiek en het geven van feedback. Veel belangrijker is het dat studenten reageren op wat een docent doet. We willen dat studenten gaan leren en gaan verbeteren. Dan maakt het toch niet uit hoe ze de situatie percipiëren?

Toch wel, deze onderzoeken onderstrepen volgens mij juist het belang van het kijken naar percepties! De onderzoeken benadrukken dat feedback niet altijd overkomt zoals die is bedoeld. Feedback en toetspraktijken waarvan wij denken dat die aanzetten tot leren, doen dit wellicht niet. Inzicht in hoe studenten feedback en leren van toetsen percipiëren kan ons dan helpen om de toetsen en feedback aan te passen op zo’n manier dat studenten wel met de resultaten en feedback aan de slag gaan. Als we bovendien feedback niet zien vanuit het model van de docent als zender en student als ontvanger maar juist als een dialoog, dan ontstaat er ruimte om verkeerde interpretaties van studenten direct recht te zetten. Kortom, inzicht in en aandacht voor studentpercepties helpt ons juist om leren van toetsen in praktijk te brengen!

Black, P., & Wiliam, D. (2009). Developing the theory of formative assessment. Educational Assessment, Evaluation and Accountability, 21, 5-31. doi:10.1007/s11092-008-9068-5

Mulliner, E., & Tucker, M. (2016). Feedback on feedback practice: perceptions of students and academics. Assessment & Evaluation in Higher Education, 42, 266-288. doi:10.1080/02602938.2015.1103365