Formatief werken met leertaakdagen

Door: Marieke Kleinhuis (lerarenopleider Tweedegraads lerarenopleiding Aardrijkskunde, HAN)

Op de lerarenopleiding aardrijkskunde van de Hogeschool Arnhem en Nijmegen moeten studenten bij een aantal vakinhoudelijke vakken zowel een kennistentamen als een leertaak maken. Deze leertaak is een (set van) opdrachten waarin hun kennis op een andere manier getoetst wordt. De leertaak die hoorde bij een vak leverden ze vaak in de vorm van een verslag in. De docent keek het na, gaf schriftelijke feedback, studenten verwerkten die feedback, maar vaak maar gedeeltelijk, leverden het opnieuw in, soms was het dan nog niet voldoende, dus nog een ronde, enzovoort enzovoort. Dit leverde docenten en studenten behoorlijk wat frustratie op en zorgde ervoor dat we ons de vraag stelden: kan dit niet anders? Kunnen we niet een vorm bedenken waarin er meer geleerd wordt en de nakijkdruk voor docenten wordt verminderd? Met het team hebben we per vak gekeken wat de leerdoelen zijn en hoe die het best gehaald kunnen worden. Dit heeft ertoe geleid dat we bij een aantal vakken zijn gaan werken met leertaakdagen die formatief zijn vormgegeven. In dit blog wordt beschreven hoe deze dagen werken.

Inrichting van een leertaakdag

Veel leertaakdagen vinden plaats gedurende één dag aan het einde van een reeks inhoudelijke colleges (bij ons is dat dan lesweek 8). Soms kiezen we voor twee halve leertaakdagen om de leerenergie van de studenten beter te benutten. De leertaakdagen zijn vaak als vervanging van de leertaak en soms een onderdeel van een grotere leertaak. De leertaakdag is een verplicht onderdeel. Wanneer de student niet aanwezig is, is de leertaak niet afgerond en kunnen de studiepunten die horen bij de onderwijseenheid niet verzilverd worden. Mocht een student door een geldige reden niet aanwezig kunnen zijn, dan wordt gekeken of we een herkansingsmoment kunnen aanbieden of laten we de student het jaar erop meedoen. Bij een aantal leertaakdagen moeten de studenten al wat voorbereiding doen, zoals het lezen van een aantal artikelen en daar een instaptoets over maken, om op die manier een bepaald kennisniveau te garanderen. Op een groep studenten hebben we meestal twee begeleidende docenten, zodat we sneller en meer feedback kunnen geven aan de studenten. De dag bestaat uit meerdere rondes waarin een bepaald onderdeel centraal staat. Onderdelen worden soms alleen en soms in groepjes uitgevoerd.  Aan het eind van de dag blikken we terug met de studenten op wat er geleerd is, wat ze van de dag vonden en of ze nog suggesties hebben voor aanpassingen van de dag zodat het nog beter aan kan sluiten bij hun leerbehoeften.

Dat wat er geleerd wordt tijdens een leertaakdag kan en mag heel divers zijn. Zo bereiden de eerstejaarsstudenten bij het vak Weer en Klimaat van te voren een wolkenquiz voor die ze meenemen naar het college. Tijdens het eerste gedeelte van de leertaakdag wordt de quiz van een aantal studenten uitgevoerd in de klas, zodat gezamenlijk het classificeren van wolken geoefend kan worden. Tijdens dezelfde leertaakdag staat ook het onderdeel “voor de klas met lastige vragen” op het programma. Aan de hand van een lesmethode denken de studenten na over mogelijke vragen die leerlingen kunnen stellen. Deze vragen worden in een klassensituatie voorgelegd aan een medestudent, die probeert deze vraag correct, op het niveau van de leerling te beantwoorden. Andere onderdelen die we bijvoorbeeld inzetten zijn het analyseren van lesmethodes door middel van het maken van een conceptmap of een groepsgesprek over het behandelen van gevoelige onderwerpen in de klas. Doordat de inhoud van de leertaakdagen ook aansluit op onderdelen van de vakinhoudelijke colleges worden de studenten zich ook heel bewust van hun eigen kennisniveau en worden er ook veel vragen gesteld.

Ontwikkelingsgericht

Om deze stap naar leertaakdagen te kunnen zetten was het noodzakelijk om de leertaken minder toetsend te maken. We wilden niet meer een check achteraf op het behalen van een bepaald niveau, maar vertrekken vanuit dat wat er geleerd moet worden door een aankomend docent en hoe we daar het beste in kunnen ondersteunen. We zien leertaakdagen dus niet als toetsmomenten maar als leermomenten.

Dit betekent dat we zorgen voor opdrachten die het leren voor de docent en student zichtbaar maken (zoals de voorbeelden die hierboven beschreven zijn) en dat we “just-in-time” feedback geven op dat wat de studenten tijdens die dag laten zien. We benadrukken altijd dat het juist de bedoeling is om van en met elkaar te leren. Dit levert vaak mooie gesprekken op die niet alleen gaan over dat wat er geleerd moet worden maar ook over bijvoorbeeld hun aanpak van leren. De enige voorwaarde die we stellen tijdens de leertaakdag is dat de studenten zich goed inzetten en openstaan voor feedback. Wat we zien is dat er door iedereen geleerd wordt en dat de kwaliteit van de opdrachten die ze maken gedurende zo’n dag hoger ligt dan voorheen. Bijkomend voordeel is dat zowel student als docent aan het eind van de dag klaar is. De dagen zijn intensief, maar worden wel als werkdrukverlagend ervaren.

Meer informatie en voorbeelden van invullingen van leertaakdagen zijn op te vragen per e-mail bij Marieke Kleinhuis (lerarenopleider Tweedegraads lerarenopleiding Aardrijkskunde, HAN)